'Martelaarschap voor iedereen, martelaarschap in het ziekenfondspakket.' Zo ongeveer zou, in de stijl van dit boek, de schreeuw van elke tobber hier op aarde om erkenning van zijn gemodder en geploeter verwoord kunnen worden. Geen christelijk martelaarschap, gecanoniseerd in een heiligverklaring, maar een dat mensen uit onstuitbare aandachttrekkerij over zich afroepen, of waar ze al dan niet moedwillig naar op zoek gaan. Albert Egberts en zijn levensgevaarlijke flirt met de heroïne. Flix Boezaardt die zijn geliefde opoffert aan zijn realistische kunst. Baartscheer die namens zijn neo-fascistische club de klappen in ontvangst neemt. De huisvrouw die de wereld opzadelt met de bekentenis haar ouders te hebben vermoord... Allemaal hunkeren ze, ieder op hun eigen manier, naar erkenning van hun zelf gekozen last.Als Het Hof van Barmhartigheid, eerste van beide romans die samen De tandeloze tijd 3 vormen, het milde vagevuur was van A. F. Th. van der Heijdens afwisselend goddelijke en menselijke komedie, dan is de tweede, Onder het plaveisel het moeras, een bescheiden hel: een struikeltocht langs (misschien niet de afgronden maar dan toch) de op- en afstapjes van een wereld vol intimidatie, sexueel geweld, verslaving, cold turkey, ademnood, botte sex, o-ververzadiging, walging, en lafheid die de heldenrol speelt.
Recensie(s)
In de eerste twee delen van de romancyclus 'De tandeloze tijd' zagen we Albert Egberts heen en weer gaan tussen zijn jeugd en zijn studententijd in Nijmegen. In dit tweede boek van het derde deel (het eerste boek is 'Het hof van barmhartigheid'*) zien we hoe hij zijn kandidaatsexamen aflegt en op weg gaat naar Amsterdam. Daar vangt een nieuw leven aan voor de vrienden; dat van Felix is gewijd aan de kunst, waaraan hij zelfs Thjum opoffert. Het leven van Albert ontspoort definitief op zijn tienduizendste levensdag, waarna hij zich verstrikt in het web van drugs en, met de schaar van de junk in de hand, zijn neergang voltooit. Hier wacht hem de afgrond. We zien hem eindelijk terug op de al in de proloog 'De slag om de Blauwbrug' beschreven koninginnedag 1980, de kroningsdag van Beatrix. De beide boeken van deel drie, zonder twijfel de meest exuberante van de cyclus, bevatten alles aan toon en personages en gebeurtenissen die in de eerder gepubliceerde delen al waren geïntroduceerd -maar als het ware in verhevigde vorm opgevoerd nu. Niet deel 4, 'Advocaat van de hanen', maar dit deel ij heeft dan ook waarlijk het karakter van een (voorlopige) apotheose. Pocketeditie, kleine druk, weinig marge.