Gereproduceerd naar ms. 69 uit de Pierpont Morgan Library, New York.
Oorspronkelijke titel: The Farnese Hours
Vertaald door F. Oomes
Met Lijst van de overige door Giulio Clovio verluchte handschriften
Met Beknopte bibliografie

Slipcase vertoont een lichte verkleuring aan de achterzijde.
Op de franse pagina staan enkele namen geschreven.

Het Farnese-getijdenboek is een getijdenboek vervaardigd in Italië tussen 1537 en 1546 in opdracht van kardinaal Alessandro Farnese.
In tegenstelling tot de meeste getijdenboeken heeft het Farnese getijdenboek geen kalender. De kalender is in wezen overbodig in een getijdenboek, hij werd overgenomen van het brevier, maar is toch aanwezig, en dikwijls rijkelijk verlucht, in de meeste getijdenboeken. Het Farnese getijdenboek bevat wel:

De getijden van Onze Lieve Vrouw
Variaties op de Mariagetijden voor de advent
Variaties op de Mariagetijden voor de Kersttijd
Mis van de maagd Maria
Boetepsalmen met litanie en gebeden
Officie van de doden
Kleine getijden van het Heilig Kruis
Kleine getijden van de Heilige Geest
Het getijdenboek is ontegensprekelijk het hoogtepunt van de hoog-renaissance boekverluchting in Italië. Het verluchtingsprogramma gaat niettemin nog terug op de middeleeuwse modellen, de linkerbladzijde van de volbladminiaturen die de uren inleiden houden zich aan de traditionele cycli. De marges zijn illusionistische architecturale lijsten gevuld met naakten, standbeelden, portretten, putti, camee’s in grisaille etc. Clovio deed geen poging meer om miniatuur, marge en tekst tot een geheel te maken. Zijn illustraties doen denken aan een gevelfront of aan een altaar waar de tekst slechts een inscriptie of een legende lijkt te zijn. Het handschrift is het orgelpunt van het verluchte manuscript in Italië, er werd een hoogtepunt bereikt, maar het was tegelijkertijd het einde.

Giorgio Giulio Clovio of (in het Kroatisch Juraj Julije Klović) (1498 – 3 januari 1578) was een verluchter, miniaturist en schilder, die geboren werd in de “Personele unie van Kroatië met Hongarije”. Hij was vooral actief in Italië tijdens de renaissance. Hij wordt beschouwd als de grootste miniaturist uit de Italiaanse hoge renaissance.
Giulio Clovio werd geboren in Kroatië in het dorpje Grižane, dicht bij de stad Crikvenica.Zijn eerste biograaf, Giorgio Vasari, een tijdgenoot en vriend van Clovio, schrijft dat hij gedoopt werd als Georgius Julius[2]. Steeds volgens Vasari nam hij de naam Don Giulio aan bij zijn intrede in de orde van de “Scopetini” in 1527.
In een oorkonde uit 1536 geschreven door kardinaal Marino Grimani wordt er gerefereerd aan Clovio als Georgio alias Julio. Hieruit kunnen we afleiden dat Georgio zijn eigenlijke eerste voornaam was en Giulio zijn roepnaam. Zijn testament bepaalde dat op zijn grafsteen de naam Julius moest gebruikt worden. Zijn tijdgenoten noemden hem frequent Julius Croata. Het was in die tijd gebruikelijk om kunstenaars naar hun afkomst te benoemen, denken we maar aan Pietro Perugino die eigenlijk Pietro Vannuci heette, Paolo Caliari die Paolo Veronese genoemd werd en aan Antonio Allegri die we kennen als Correggio.
Over zijn jeugd en opleiding is weinig of niets geweten. Hij zou op zijn achttiende naar Italië gegaan zijn en trad er in dienst van kardinaal Marino Grimani waar hij werd opgeleid als kunstschilder. Tussen 1516 en 1523 heeft Clovio waarschijnlijk met Marino Grimani verbleven in de Romeinse residentie van de oom van Marino Grimani, kardinaal Domenico Grimani.
Clovio studeerde bij Giulio Romano gedurende deze vroege periode. Tijdens die periode zou Clovio voor Domenico Grimani, zijn beschermheer, medailles en zegels ontworpen hebben.
Omstreeks 1524 vinden we Clovio in Boeda, het hoge deel van Boedapest op de rechteroever van de Donau. Hij was er in dienst bij koning Lodewijk II van Hongarije voor wie hij “Het oordeel van Paris” en “De dood van Lucretia” schilderde. Na de dood van Lodewijk in de slag bij Mohács in 1526 keert hij terug naar Rome en komt in dienst bij kardinaal Lorenzo Campeggio.
Na de plundering van Rome door de troepen van keizer Karel V treedt Giulio in 1527 in bij de orde van de reguliere kanunniken van Scopeto in het klooster van San Ruffino bij Mantua. Na zijn toetreding tot de Scopetini bezoekt hij verschillende kloosters van de orde onder meer San Salvatore en Sant’Antonio in Venetië, San Sebastiano in Mantua en Sancta Maria in Fornovio.
Kardinaal Alessandro Farnese, in het Farnese getijdenboek
In 1534 keert Clovio terug naar de dienst van kardinaal Marino Grimani, die voor hem een pauselijke dispensatie regelde om de geestelijke stand te kunnen verlaten en een jaar later volgde hij waarschijnlijk Grimani naar Perugia waar deze tot pauselijk legaat was benoemd. In Perugia heeft Clovio gewerkt aan de verluchting van het handschrift “De commentaar op de brieven van St. Paulus” dat geschreven werd door Marino Grimani. De kardinaal en de verluchter worden beiden genoemd in een plaket op folio 7v]. Dit manuscript wordt vandaag bewaard in het Sir John Soane's Museum in London.
In 1536 schenkt kardinaal Marino Grimani, bij de oorkonde eerder vermeld, een prebende aan Clovio namelijk de inkomsten van de parochie San Bartolomeo in Castel Rigone in de provincie Perugia ter waarde van 40 gouden dukaten
Spoedig na het beëindigen van het werk aan de Paulus epistels, keert hij terug naar Rome en daar zal hij het werk aan zijn meesterwerk, het Farnese Getijdenboek, aanvatten. Het colofon van het handschrift op folio 112 v luidt: “Iulius Clovius Macedo Monymenta haec Alexandro Farnesio Cardinali Domini suo faciebat MDXLVI”]. Vasari zegde dat het negen jaar kostte om het handschrift te vervaardigen, dit betekent dat Clovio er in 1537 moet aan begonnen zijn wat impliceert dat hij omstreeks die tijd in dienst was van Alessandro Farnese. Hij bleef in dienst van Farnese tot aan zijn dood in 1578.
Tussen 1551 en 1553 heeft Clovio in Florence gewerkt en schilderde er een miniatuur van Eleonora van Toledo echtgenote van Cosimo I de' Medici. Dit werk bevindt zich nu in een Engelse privécollectie
(bron: Wikipedia)

Getijdenboek - Renaissance - Miniaturen