1996 De geruchten (1dr zgd glzn 9789023436287)
1998 Onvoltooid verleden (1dr zgan 9789023437628)
Hugo Claus is niet alleen de beroemdste en meest gelezen schrijver van Vlaanderen, hij is ook de meest profetische. Bijna een halve eeuw na zijn schokkende debuut De Metsiers uit 1951 houdt Claus - inmiddels een stevige kandidaat voor de Nobelprijs voor de literatuur - de vinger aan de pols van de tijd. Sterker nog, hij kent België, haar schimmige politiek en haar inwoners zo goed dat zijn werk een voorspellende waarde voor zijn vaderland lijkt te bevatten. Zijn vorige roman, De geruchten, getuigde in het bijzonder van profetische kwaliteiten. Vlak na de publicatie van dat boek - dat in Nederland de prestigieuze Librisprijs 1997 won - braken in België rellen uit over de affaire Dutroux, de pedofiel die jonge meisjes in zijn kelder had opgesloten en had laten misbruiken. De poging van een netwerk van hoge heren de zaak in de doofpot te stoppen wekte een heus volksoproer.
In Onvoltooid verleden, dat als een vervolg op De geruchten kan worden gezien, doet Claus er nog een schepje bovenop. De roman bestaat in zijn geheel uit het verhoor dat een gepensioneerde commissaris - we zijn inmiddels dertig jaar verder in de tijd - de broer van René Catrijsse, Noël, afneemt. Noël vertelt met horten en stoten zijn trieste en huiveringwekkende verhaal.
Omdat hij als jongetje van zijn moeders tandem op zijn hoofd is gevallen, wordt Noël voor ‘zot’ versleten in de kantoorboekhandel waar hij werkt Zotte Pollo genoemd. Al snel blijkt dat hij ondanks zijn gekte een messcherpe blik heeft. Noël onderschept een envelop met naaktfoto’s van een jong meisje, die bestemd zijn voor zijn onsympathieke, leugenachtige chef. De foto’s verwijzen ondubbelzinnig naar de affaire Dutroux.
De grillige stijl waarin Claus het verhaal van Noël zich vervolgens laat voltrekken is echter wel degelijk dubbelzinnig - zoals alle grote literatuur. Onvoltooid verleden scheert langs de grenzen van geloof en verbazing. De sympathieke sul Noël ontpopt zich namelijk tijdens het verhoor als een bloedige wreker van het kwaad. Achteraf blijkt Zotte Pollo (een verwijzing naar de vergeldende kracht van de Griekse god Apollo) een seriemoordenaar die, overtuigd van het eigen gelijk, net zoveel slachtoffers eist als het blauwe virus van zijn broer René in De geruchten.
Claus speelt een even onheilspellend als superieur spel met de lezer speelt. Niet voor niets heeft hij uit De geruchten juist deze zin als motto gehaald: ‘Ik geef toe, het is van ons schoonste niet, maar de mens moet toch iets doen met zijn medemens, hem plagen of hem vogelen.’ Met speels gemak schuift Claus in Onvoltooid verleden de gezichten van goed en kwaad over elkaar heen. De waarheid van Claus is de ultieme: de waarheid bestaat niet en het verleden, hoe gruwelijk ook, is nooit werkelijk voorbij.