Serie Verboden boeken deel 19 Vrij van inscripties e.d.
Oorspronkelijke titel: Die leiden des jungen Werthers
Vertaling Therese Cornips (copyright 1975 De Bezige Bij, Amsterdam)

Die Leiden des jungen Werthers (NL: Het lijden van de jonge Werther; gezien het Duitse meervoud eigenlijk 'De kwellingen') is een briefroman van Goethe.
Het boek, uitgegeven in 1774, was Goethes eerste roman. Het maakte hem meteen tot een van de meest gevierde schrijvers van Duitsland. Geen enkel ander boek van Goethe werd zo graag door zijn tijdgenoten gelezen, en zijn levenslange roem en rijkdom was ermee verzekerd. Het is een typisch product van de Sturm und Drang-periode. De protagonist, Werther, laat zich in zijn handelen volledig door zijn gevoelens leiden, en dit leidt onder meer tot de tragische afloop van het verhaal. Het boek bracht een golf van zelfmoorden teweeg.
In 1787 verscheen een door Goethe herschreven versie.
Goethe heeft zich bij het schrijven van dit boek laten inspireren door gebeurtenissen in zijn eigen leven. Na zijn rechtenstudie, die hij in de lente van 1772 afmaakte, ging hij werken bij het Rijkskamergerecht van het Heilig Roomse Rijk. Daar werd hij bevriend met Karl Wilhelm Jerusalem. Op 9 juni 1772 ging hij samen met zijn vriend naar een bal. Daar ontmoette hij de 19-jarige Charlotte Buff en haar verloofde Johann Christian Kestner. Er wordt gezegd dat Goethe op slag verliefd werd op Charlotte. Goethe heeft Charlotte meerdere keren zijn liefde verklaard, maar hij werd steeds afgewezen. Op 11 september vertrok Goethe zonder vaarwel te zeggen. Charlotte is uiteindelijk getrouwd met Kestner en kreeg een zoon.
Er zijn andere gelijkenissen tussen wat Goethe meemaakte en het boek. Zo was Charlotte Buff net als Lotte in het boek een dochter van een weduwnaar en had ze veel broers en zussen. Goethe vond het net als Werther moeilijk om werk af te maken en beiden zijn op 28 augustus jarig. Niet alleen het leven van Goethe vertoont veel gelijkenissen met het leven van Werther, ook zijn er veel overeenkomsten met het leven van Goethes vriend Jerusalem. Jerusalem pleegde zelfmoord vanwege zijn verliefdheid op de vrouw van een andere man. En ook Jerusalem pleegde zelfmoord met geleende pistolen en net als Werther liet hij een kopie van Gotthold Ephraim Lessings Emilia Galotti achter in de kamer waar hij stierf.
Goethe heeft later afstand genomen van het boek. Hij was erg ontdaan door de zelfmoorden naar aanleiding van zijn roman. Hij had spijt van zijn roem en van het feit dat dit boek populairder was dan zijn andere werken. Ook had hij spijt van het publiek maken van zijn liefde voor Charlotte Buff.
Goethe was 24 toen hij het boek schreef. Hij maakte toen nog deel uit van Sturm und Drang-beweging. Later voegde Goethe zich bij de Weimarer Klassik-beweging. Veel mensen die Goethe op latere leeftijd bezochten, hadden alleen "Die Leiden des jungen Werthers" gelezen en wisten weinig van Goethes andere werk. Hij nam zelfs afstand van de Romantiek, de stroming waar Goethe het meest mee geassocieerd werd, en noemde deze in een brief aan zijn secretaris Eckermann (1829) "ziek" (Duits: "...die Klassik ist das Gesunde, die Romantik das Kranke").
Goethe beschreef zijn ongenoegen over het boek later door te zeggen dat wanneer Werther een broer was die hij had vermoord, zijn geest hem minder zou lastigvallen dan de Werther in het boek. Goethe was zich bewust van de impact die het boek had op de jonge (teleurgestelde) geliefden die het boek lazen. In 1821 zei Goethe: "Het zou slecht zijn wanneer niet iedereen op een bepaald moment in zijn leven zou denken dat het boek alleen (exclusief) voor hem was geschreven".
Verbod
Op verzoek van de theologische faculteit stelde de stadsraad van Leipzig in januari 1775 een verspreidingsverbod in op het boek. Dit verbod, wegens 'aanzetten tot zelfmoord', gold ook voor de zogenaamde Wertherdracht en bleef bestaan tot 1825. Ook in andere Duitse steden, in Italië en in Denemarken had het Wertherboek te lijden onder censuur.
Culturele invloed
Het boek maakte van Goethe op slag een gevierd auteur, terwijl hij daarvoor een onbekend persoon was. Napoleon Bonaparte noemde het boek een van de grootste literaire werken. Het bracht teweeg wat later bekend werd als de "Werther-Fieber", de Wertherkoorts. Niet alleen gingen jonge mannen door heel Europa zich gedragen en kleden als Werther, ook nam het aantal zelfmoorden sterk toe. In het Duits bestaat het begrip "Werther-Effekt", als benaming voor een golf van suïcides naar aanleiding van een opzienbarende en veel besproken zelfmoord.
Friedrich Nicolai vond dat het boek een te zwaar einde had en schreef zijn eigen versie, "Die Freuden des jungen Werthers" genaamd, waarin Albert beseft dat Werther zelfmoord wil plegen en kippenbloed in de pistolen stopt. Hierna staat hij Lotte af aan Werther, die zich na enige moeilijkheden volwassener gaat gedragen en een gewaardeerd lid van de maatschappij wordt.
Goethe keurde deze versie af en begon een literaire strijd met Friedrich, die de rest van zijn leven zou duren, door een gedicht te schrijven met de naam "Nicolai auf Werthers Grabe". In het gedicht ontlast Nicolai zich op het graf van Werther.
François Haverschmidt, beter bekend onder het pseudoniem Piet Paaltjens, schreef een aantal gedichten en de bundel Snikken en Grimlachjes als reactie op de vele zelfmoorden die dit boek veroorzaakte. Hij moest niets hebben van deze Weltschmerzbeweging en schreef er parodiërende gedichten over. Haverschmidt beging in 1874 echter zelf ook zelfmoord.
(Bron : Wikipedia)