Iets uit de inhoud van deze eminente studie. Hoe is het mogelijk, een zó aanschouwelijk beeld op te roepen van de werkzaamheid vaneen man, die anderhalfduizend jaar geleden heeft geleefd in een stad waarvan eerst onlangs de ruïnes zijn opgegraven?
Het antwoord is eenvoudig: van geen mens uit de late Oudheid weten wij zoveel als van Augustinus.
Reeds bij zijn leven was hij zo befaamd, dat overal waar hij in het openbaar optrad, snelschrijvers zijn woorden letterlijk optekenden. Zijn brieven werden overal, waar dat mogelijk werd, gekopieerd. Zo komt het, dat wij vandaag nog meer dan tweehonderd van die brieven bezitten,; van Augustinus' preken zijn er meer dan duizend bewaard. Het ligt voor de hand, dat brieven en preken ons het gemakkelijkst in contact brengen met zijn kerkelijke praktijk: want Augustinus is - ondanks zijn volmaakte kennis van de antieke letterkundige clichés - een der oorspronkelijkste briefschrijvers der gehele literatuurgeschiedenis, en in zijn preken is hij tegelijker-
tijd zó diepzinnig en zó aanschouwelijk, dat wij voortdurend de indruk hebben, het gewone leven van zijn dagen tot in de kleinste onderdelen mee te maken.
Maar ook de grote, geleerde werken, die hij dicteerde in zijn kabinet in het bisdom, staan vol met close-ups van het dagelijks leven: de hoogste gedachten maakt hij duidelijk met simpele voorbeelden, en een streng betoog luistert hij op met een kernachtig verhaal. Wie achtereenvolgens met aandacht (en soms met verrukking) alles, wat er rest van zijn werkheeft doorgelezen, heeft de indruk, een gehele wereld te hebben aanschouwd, maar evenzeer, een tuin met ontelbaar bloeiende bloemen.
En dan zijn daar nog de geschriften van zijn tijdgenoten en vrienden, en de betrekkelijke overvloedige gegevens van de opgravingen; per slot van rekening is de tijd van omstreeks 400 een der best gekende perioden van de Oudheid.
En zo behoeft niemand die over Augustinus schrijft, te fantaseren'.