Rubriek:Persoonlijke effectiviteit
Serie:De Kritische Reeks

SAMENVATTING

Heeft u ooit van consuminderen gehoord? Of van de Niet-Winkeldag? Of van de Televisieloze Week? Het zijn allemaal ideeën die u vindt in dit boek. Kalle Lasn trekt ten strijde tegen de uitwassen van de consumptiecultuur. Hij maakt ons ervan bewust dat we langzamerhand koopvee zijn geworden en meehobbelen op de door slimme marketeers voor ons uitgestippelde paden. Maar hij doet meer dan dat: Hij laat ook zien hoe we ons daaraan kunnen ontrekken. Als individu, en ook als groep. Het komt erop aan dat we weer greep krijgen op onze omgeving en ons eigen leven, en daarin onze eigen keuzes maken.


INHOUDSOPGAVE

Inleiding

1. Herfst
2. Winter
3. Lente
4. Zomer

Epiloog
Noten
Over de auteur
Het netwerk van Cultuurkrakers (The Culture Jammers Network)
Verantwoording van de illustraties

--


en TV-loze week, een anti-shopping day. Het zijn staaltjes van acties die Kalle Lasn met zijn adbusters opzet. Met zijn boek Cultuurkrakers, nu ook in Nederlandse vertaling (Willemien De leeuw) wil hij mensen sensibiliseren om "mentale wereldverbeteraars" te worden.


Kalle Lasn werd halverwege de Tweede Wereldoorlog geboren in Estland. Hij richtte zelf ooit een bedrijf op voor marktonderzoek en reclame. Een wereld die hij achteraf "van binnenuit" kraakte door het oprichten van adbusters waarmee hij volgens de geijkte reclame- en consumptieprincipes reclame maakt die subverteert ipv adverteert.

Lasn doet zijn best om niet over te komen als de verstokte hippie die bij zijn linkse ideeën uit de jaren zestig is blijven steken. Hij laat het niet na "de weldenkende linkse mens" te bekritiseren: "Links is moe, zelfvoldaan en dogmatisch geworden." Het is voor Lasn eerder een pleidooi tegen de dualismen waarin ons denken bewust en onbewust in geworteld is: links/rechts, zwart/wit, … Toch is Lasns grote voorbeeld Guy Debord en haalt hij inspiratie bij de Situationisten uit de zestiger jaren. Guy Debord was één van de mannen achter mei ’68. Debord pleitte in zijn boek La société du spectacle (1967) voor een ontmaskering van de spektakelmaatschappij. Volgens Debord leven we niet meer in "een echte wereld", een wereld van authenticiteit. In de spektakelmaatschappij bestaat pas iets wanneer het gerecupereerd werd door de media, met andere woorden, enkel dat wat verSCHIJNT (op TV bijvoorbeeld), bestaat.


Adbusters doet uiteraard zelf ook mee aan "het spektakel". Ook zij verkopen T-shirts, posters enzoverder. Alsof de commerciële taal de enige is die nog wordt begrepen. Het is een trend die zich heeft voortgezet doorheen alle lagen van de hedendaagse cultuur en het leven: alles wordt gerecupereerd door het spektakel. Patiënten, cliënten, klanten zijn consument geworden. Ook is deze trend van recuperatie er één die zich voortzet in de politiek van vandaag. En wie is "verantwoordelijk"? Wie is die opake macht die niet aan te wijzen is?

De paradox van het — zogezegde — individualisme viert op deze wijze hoogtij. De dualismen links-rechts, mens-maatschappij,… komen niet zozeer in een conflict, ze zijn echter tot een diffuse massa verworden. En dan heb je de zogenaamde polarisatie. Ook de extremen gaan elkaars symbolen en waarden recupereren, zie maar naar het Vlaams Blok die de linkse symbolen tracht te recycleren. En wat een "tegendraadse subcultuur" is wordt mainstream, hip en cool, dankzij de reclamewereld.

Lasn doet enkele pogingen om op een ruwe manier de economische ideologieën te schetsen. Tegenover de idee van een ‘expansieve economie’ plaatst Lasn de ‘ecologische economie’. Het Bruto Binnenlands Product (BBP) wordt volgens hem onterecht als criterium genomen om economische groei te meten. Hij geeft hiervoor argumenten als: "Toen de Golfoorlog uitbrak, steeg het Amerikaanse BBP. (…) Elke keer dat er een auto-ongeluk plaatsvindt of dat er bij iemand kanker wordt geconstateerd, elke keer dat er zich een persoonlijke of een maatschappelijke catastrofe voordoet, stijgt het BBP en groeit de economie."

Lasn schreef hiermee een boek dat door antiglobalisten-babes als Naomi Klein als grote voorbeeld diende. Het boek is toegankelijk en vlot geschreven. Al zijn zijn argumenten soms eenzijdig en mager onderbouwd. Zijn standpunten zijn extreem en radicaal en hij is er duidelijk op gericht zijn lezers te provoceren en aan te zetten tot een zelfde soort actie. Hij neemt de lezer hiervoor bij de hand en geeft op ietwat paternalistische wijze tips over hoe je "cultuurkraker" kunt worden. Het is een boek dat de meest uiteenlopende mensen, denkers en ideologieën aantrekt, want wie heeft er geen kritiek op de overdaad aan beelden die ons overspoelen?

Anne Dekerk
1 June 2002