In opdracht van detacheerder Yacht is het boek ‘De Belofte’ uitgegeven met daarin visies op de business value van service oriented architecture, geschreven door Nederlandse professionals op hoog bestuurlijk niveau. Kees Jans is CIO bij de Schiphol Group. Hij onderzoekt al geruime tijd, samen met andere bij de luchtvaart betrokken organisaties, hoe ICT het beste kan worden ingezet bij procesoptimalisatie. ‘Dan is de stap naar een Service Oriented Architecture niet zo'n heel grote.'
‘Schiphol gaat een steeds belangrijkere rol vervullen bij het verzorgen van de vele informatiestromen op de luchthaven. Er is bij bijna alle partijen die op de luchthaven werken een grote behoefte aan procesinformatie; dat wil zeggen aan de juiste informatie op het juiste tijdstip. Organisaties kunnen op die manier hun diensten zo doelmatig en zo efficiënt mogelijk uitvoeren. Die behoefte neemt alleen maar toe, omdat steeds meer organisaties ook inzien dat je het beste gezamenlijk het werk kunt optimaliseren. Aan de optimalisatie van bedrijfsprocessen binnen de eigen organisatie zit namelijk een grens. De enige efficiëntiewinst die er dan nog valt te halen is bij de optimalisatie van werkzaamheden waarbij ook andere partijen betrokken zijn. Juist op een locatie als Schiphol speelt dit bij uitstek. Er is hier bijna geen partij die volledig zelfstandig een geheel proces uitvoert. Iedereen is wel ergens in de keten van een andere partij betrokken. Denk maar aan het inchecken van passagiers, de bagage- en vrachtafhandeling en de luchtverkeersleiding. Deze taken worden door verschillende organisaties gedaan, maar de werkzaamheden zijn nauw met elkaar verbonden.
De vraag die deze organisaties stellen is wat ze aan procesoptimalisatie en efficiëntieverbetering zouden kunnen bereiken als ze de hele keten in ogenschouw nemen in plaats van alleen hun eigen interne arbeid. Wat dan logisch volgt is dat iedereen ook informatie nodig heeft die over die keten gaat. De Schiphol Group is van huis uit gewend die gegevens te verstrekken, omdat wij op het gebied van vluchtinformatie die rol altijd al hebben vervuld. De luchthaven is per definitie de distributeur en het aanspreekpunt voor vluchtinformatie. Traditioneel vervullen wij die rol al voor partijen zoals luchtvaartmaatschappijen, afhandelaren en natuurlijk de passagiers. Zij willen bijvoorbeeld weten aan welke ‘gate' een vliegtuig zal parkeren en wanneer het weer zal vertrekken, omdat ze die informatie nodig hebben voor hun werkzaamheden. Wij kunnen die informatie genereren, maar vooral ook distribueren.
Alle partijen die bij de vluchtafhandeling zijn betrokken, zijn aangesloten op het Centraal Informatiesysteem Schiphol. Via dit systeem wisselen wij dagelijks met zo'n zestig partijen grote hoeveelheden informatie uit over vluchten en alles wat daarmee samenhangt. Het doel is uiteraard dat alle werkzaamheden van alle deelnemers op elkaar aansluiten en zo goed mogelijk verlopen. Het verstrekken van de juiste informatie is dus van essentieel belang, omdat de betrokken partijen anders niet hun eigen diensten en processen kunnen optimaliseren. De luchthaven is er bovendien bij gebaat de aankomst en het vertrek van vliegtuigen zo efficiënt en doelmatig mogelijk te plannen, om de kosten zo laag mogelijk te houden, zodat een optimale manier van informatie-uitwisseling noodzakelijk is. De luchthaven heeft daarom een belangrijke rol bij het mogelijk maken en faciliteren van die informatie-uitwisseling. En dan is de stap naar een Service Oriented Architecture niet zo'n hele grote.
Als je een beetje om je heen kijkt in de markt en de nieuwste stand van de techniek er bij betrekt, dan is een SOA tegenwoordig het middel om informatie uit te wisselen tussen verschillende partijen. De IT-afdeling van Schiphol Group heeft er niet zozeer bewust voor gekozen een SOA te implementeren. Het is veel meer ontstaan vanuit de businesskant. We krijgen steeds meer vraag naar mogelijkheden om met andere partijen dan met Schiphol informatie uit te wisselen. Een businessmanager vraagt dan terecht: hoe kunnen we dat het beste doen? Vanuit de huidige stand van de informatietechnologie antwoorden we dan dat dit met services het beste kan worden gefaciliteerd. Bij het gebruik van services heb je een architectuur nodig, zodat je vanzelf belandt bij een Service Oriented Architecture.
Bij informatie-uitwisseling speelt het aspect van de herbruikbaarheid van informatie een heel belangrijke rol. Veel van de bij de vluchtafhandeling betrokken organisaties hebben immers behoefte aan dezelfde informatie. Bij de oplossing die wij aan het implementeren zijn, moeten we er daarom voor zorgen dat we eenduidige definities van informatie vastleggen en hanteren voor alle partijen. Dat is van essentieel belang, niet alleen voor een luchthaven, maar eigenlijk voor alle branches. Als we bijvoorbeeld spreken over vertrektijden dan moet iedereen in de nieuwe omgeving exact weten wat daarmee bedoeld wordt. Dat is nu niet het geval; het begrip vertrektijd heeft op dit moment voor veel partijen in het proces net een andere betekenis. De passagiersvertrektijd is een heel andere dan de vertrektijd die wordt gehanteerd door de luchtverkeersleiding in de toren, de mensen die de bagage afhandelen, of de chauffeur van de pushback-truck.
De centrale rol die de luchthaven hierbij heeft is er voor te zorgen dat definities van begrippen eenduidig worden vastgelegd. Als partijen gebruikmaken van informatie binnen deze architectuur, dan dienen ze ook gebruik te maken van een door alle partijen samengestelde lijst van definities. Een dergelijke lijst is een catalogus van informatie en services waar organisaties gebruik van kunnen maken. In deze infrastructuur komt de informatie uiteraard niet alleen van Schiphol zelf, ook andere partijen zullen gegevens moeten aanleveren. We moeten dan wel opletten en waarborgen dat alle informatie slechts op één manier kan worden opgevat. Het doel van deze architectuur is niet zozeer dat je op het gebied van de infrastructuur een standaard hanteert, maar dat je met name op het terrein van de informatiearchitectuur een eenduidige structuur definieert. Dit houdt in dat alle samenwerkende partijen zonder uitzondering van deze begrippencatalogus gebruik zullen moeten maken. De grootste toegevoegde waarde is dat alle betrokken partijen dan weten dat er een volstrekt eenduidige betekenis van termen is.
Waarom doen we dat nu en op deze manier? Het antwoord daarop is eenvoudig. De huidige stand van de techniek maakt het nu mogelijk. Iedereen kan informatie beschikbaar stellen via webservices. Wij stellen ook informatie beschikbaar via webservices en hoe de overige partijen daarvan gebruikmaken laten we aan de betreffende partijen over. Hierin zit ook een verschil met de huidige situatie met bijvoorbeeld ons vluchtinformatiesysteem. Toen we dit bouwden waren er onvoldoende echt bruikbare en toepasbare standaarden. Het is daardoor veel van ‘u vraagt en wij draaien'. Wij vertalen alle informatie naar wat anderen nodig hebben en versturen die informatie in de gewenste vorm naar de betrokken partijen. Dit zorgt onvermijdelijk voor veel complexiteit. En dat is nu met SOA en webservices niet meer aan de orde. Nu zijn er internationaal geaccepteerde manieren - of zelfs standaarden - om informatie met elkaar uit te wisselen. En dit alles zorgt er voor dat de doorlooptijd om processen op elkaar aan te laten sluiten en te optimaliseren drastisch wordt verkort.
Schiphol Group zet zich in om de informatieverstrekking op de luchthaven te verrijken. Daar profiteert iedereen van. Wij verwachten dat een Service Oriented Architecture de informatieontsluiting eenvoudiger zal maken. En dat een SOA de ene partij niet opzadelt met de complexiteit van de systemen en platformen van de andere partij. Uiteraard houden we de beveiliging van de gegevens en de beschikbaarheid van de informatie ook nauwlettend in het oog. Het is voorstelbaar dat sommige informatie voor iedereen toegankelijk kan en mag zijn, maar andere concurrentiegevoelige informatie bijvoorbeeld niet. We zullen er dus op moeten toezien dat deze informatie beveiligd is, bijvoorbeeld door met certificaten te werken. In de door ons gewenste architectuur zijn daarvoor allerlei mechanismen beschikbaar die dat kunnen bewerkstelligen. De primaire taak van Schiphol Group is er evenwel voor te zorgen dat de informatie op de efficiëntste en veiligste wijze wordt getransporteerd; met de content zullen wij ons niet bemoeien. Dat is de verantwoordelijkheid voor de informatieverstrekkende partijen zelf. Schiphol Group richt zich op het regelen en faciliteren van het informatieproces, niet op de inhoud. Wij zijn geen ‘big brother'. Schiphol wil de rol van informatiedistributeur op zich nemen en een gezaghebbende functie vervullen betreffende de beschikbaarheid van informatie, omdat het een logische rol is van een luchthaven."