Het Corpus Iuris Civilis is een verzameling van wetten en rechtskundige uitspraken betreffende burgerlijk recht, samengesteld in opdracht van de Byzantijnse keizer Justinianus I tussen 529 en 534,[1] en gold in die tijd als het Burgerlijk Wetboek. Romeins strafrecht is grotendeels "privaat recht"; het strafrecht is opgenomen in de boeken 47 en 48 van de Digesten, die een onderdeel vormen van het Corpus Iuris Civilis.[2][3]

Het Corpus Iuris Civilis bracht veel bronnen samen die tot dan toe de wetten (leges) vormden, zoals besluiten van de senaat (senatus consulta) en keizerlijke decreten, maar ook rechtszaken en de meningen en interpretaties van juristen (responsa prudentium).

Het Corpus Iuris Civilis zou een grote rol gaan spelen in met name de Westerse rechtsgeschiedenis. De bestudering van het Corpus Iuris Civilis doorheen de Middeleeuwen, alsook de rationeel geordende structuur van het Corpus, zijn een belangrijke bron geweest voor het continentaal Europese recht. Ook het huidige Nederlandse burgerlijk recht grijpt qua inhoud nog steeds terug op het Romeins recht zoals te vinden in het Corpus Iuris Civilis. De betiteling Corpus Iuris Civilis stamt overigens pas uit de zestiende eeuw.

Tribonianus, quaestor sacri palatii (minister van justitie) onder keizer Justinianus, leidde het redactiewerk, hij was voorzitter van de commissie van compilatoren (compilare=plunderen, roven, plagiëren). Het Corpus Iuris Civilis werd uitgegeven in drie delen: Codex Justinianus, Digesten en Instituten.

Eerdere schriftelijk vastgelegde verzamelingen van Romeins recht waren de Twaalftafelenwet uit de vijfde eeuw voor Christus, en de Codex Theodosianus, gemaakt in opdracht van keizer