- Mellenberg en Serpentina' spetticoat. In Terug naar Endegeest wordt mede aan
de hand van patiëntendossiers het verhaal verteld van de ontwikkeling van
Endegeest in de periode tussen 1897 en 1997. Concrete voorbeelden maken
duidelijk hoe de redenen voor opname in de inrichting veranderden, hoe het bestaan op de
afdelingen er in de verschillende periodes uitzag en wat de introductie van nieuwe therapieën
daadwerkelijk voor patiënten betekende.
Beschreven wordt hoe in Endegeest voor het eerst op grote schaal de psychoanalyse werd benut bij de duiding van de wanen van lijders aan schizofrenie. Getoond wordt hoe in Leiden vroeger dan elders, aan het einde van de jaren twintig al, de psychiatrische voorzorg of de'acute psychiatrie' op grote schaal werd toegepast. Recenter ontwikkelingen die aan de orde komen zijn onder andere de woelige jaren zeventig met hun nadruk op psychotherapie onpersoonlijke groei', de hevige kritiek van de anti-psychiatrie en de oprichting van progressieve afdelingen als de 'Hobbitstee'. Voor de jaren tachtig en negentig komen onder meer de vermaatschappelijking van de GGZ aan de orde, de toenemende aandacht voor het gezin rond de psychiatrische patiënt en de transculturele aspecten van de psychiatrie. Het geheel wordt omlijst door veel foto's en verhalen van ex-patiënt Jacob Maris, geneesheer Henk Jelgersma, Maarten Biesheuvel en Jan Wolkers.

Een schitterend boek over een ruim honderdjarige periode van het psychiatrisch ziekenhuis "Endegeest" in Oegstgeest. De gemeente Leiden heeft tot zeer recent de zorg gehad voor dit ziekenhuis en het is al die jaren nauw verbonden geweest met het universitair medisch-psychiatrisch onderwijs. De eerste geneesheer-directeur was Gerbrandus Jelgersma, die veel belangstelling had voor de door Freud te Wenen ontwikkelde psychoanalyse, Dit boek geeft een uitstekend beeld van de ontwikkeling van een gesloten gemeenschap waar geesteszieke mensen werden behandeld tot een modern zorgcentrum. De nadruk in dit boek valt op de geneeskundige aanpak van de behandeling en de wisselende opvattingen hoe je psychiatrische patiënten kunt behandelen. Aanvankelijk ging men uit van een indeling van ziektebeelden die sterk gericht was op erfelijkheid, lichaamsbouw en karakter en de daarmee corresponderende vatbaarheden voor psychiatrische ziekten. De auteurs hebben voor de beschrijvingen gebruik kunnen maken van een steekproef uit de patiëntendossiers, Zo is ontstaan een beeld van de behandeling, de verhouding van de patiënten tot hun familie, de verpleging en eventueel ontslag. Een prachtig boek met veel zwart-witillustraties.