Geen stad in Nederland heeft de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog zo sterk ondervonden als Rotterdam. Het bombardement van 14 mei 1940 en de niets ontziende kaalslag die erop volgde, hebben de stad ingrijpend en definitief veranderd.

Rotterdam in de Tweede Wereldoorlog is de geschiedenis van een geteisterde havenstad. De bevolking staat hierin centraal, maar niet minder gaat de aandacht uit naar het nationaal-socialistische stadsbestuur, dat in deze geschiedenis immers een belangrijke rol speelde. Een bijzonder interessante figuur was in dit verband de NSB'er Müller, die in 1941 de liberaal P.J. Oud opvolgde als burgemeester. Müller bleek een welwillend en gematigd bestuurder, die vooral in de hongerwinter veel voor de bevolking betekend heeft. In opdracht van de gemeente Rotterdam en op basis van tal van (vooral primaire) bronnen heeft historicus J.L. van der Pauw de geschiedenis geschreven van een stad die na de oorlog de wapenspreuk 'Sterker door Strijd' kreeg toebedeeld. Maar heeft zij die heroïsche typering ook inderdaad verdiend ? Rotterdam in de Tweede Wereldoorlog biedt bovenal een onbevangen kijk op een soms maar al te vertrouwd geschiedbeeld.

In de jaren negentig van de 20e eeuw werd in opdracht van de gemeente Rotterdam een omvangrijk historisch onderzoek aangevat dat moest leiden tot een nieuwe, eigentijdse geschiedschrijving van de ontwikkeling van de Maasstad, vanaf haar ontstaan tot de huidige tijd. Gaande het project ontstond discussie over de aandacht die de periode van de Tweede Wereldoorlog moest krijgen, met als uiteindelijk resultaat de opdracht aan Dr. J. L. van der Pauw om deze ingrijpende periode in een wetenschappelijke studie te boekstaven. Zelden is een historicus er zo goed in geslaagd om een dergelijke moeilijke opdracht uit te voeren. Het kloeke boekwerk telt bijna 1000 bladzijden en vormt met zijn gedetailleerde geschiedschrijving en ronduit unieke beeldmateriaal (ook in kleur) zondermeer het nieuwe standaardwerk over deze voor de stad Rotterdam dramatische periode. De auteur heeft zijn studie overzichtelijk in zes perioden ingedeeld. Van aanloop, de meioorlog 1940, de bezetting (Duitsland heeft het tij mee en Duitsland heeft het tij tegen), de bevrijding en een afrondend gedeelte. Centraal in de studie staan het wel en wee van de bevolking, maar ook onderwerpen als de wederopbouw van de gehavende stad, de rol van de NSB, het verzet e.a. komen aan bod.