Een Twents edelman en zijn pachtboeren

‘Echt een ontdekkingsreis’, zo karakteriseerde Frans Herman Grobbe in een interview de zeven jaar die hij besteedde aan zijn uitgave van het zeventiende-eeuwse pachtboek van de katholieke edelman Herman Goossen Grubbe, heer van havezate Herinckhave in het oosten van Twente. In 1638 begon Grubbe met het bijhouden van een pachtboek. Hij zou dit meer dan veertig jaar volhouden, ondanks de roerige tijd waarin hij leefde. In het pachtboek noteerde hij nauwkeurig allerlei gegevens over zijn financiële relatie met boeren uit de omgeving die land van hem pachtten. Daardoor is het voor genealogen met belangstelling voor het oosten van Twente een belangrijke bron. Onlangs is het pachtboek van de Twentse edelman in twee delen (met een cdrom)uitgegeven, voorzien van een uitgebreid notenapparaat, een register en een cdrom.
Het pachtboek bevat meer dan louter zakelijke pachtgegevens. Grubbe gebruikte het ook als een persoonlijk kasboek en schreef er allerlei persoonlijke aantekeningen in. Heel bijzonder zijn de notities over zijn gereformeerde vrouw Maria van Besten, die Herinckhave na echtelijke ruzies een paar keer met hun kinderen zou ontvluchten – in 1653 verliet ze haar man zelfs definitief. Zij verweet hem dat hij haar belette om hun kinderen in de gereformeerde religie op te voeden en hen zelfs door ‘sinistre pratijcqen’ tot het ‘pausdom’ probeerde over te halen. Zij zocht steun bij de Staten van Overijssel en kreeg die ook. In 1651 werden de kinderen zelfs een tijdje onder de voogdij van Zwolse en Deventer burgemeesters gesteld.