De voornaamste, zo niet belangrijkste reden waarom kaarten werden en worden gemaakt en gebruikt is het reizen, zowel over zee als over land. Ook toen er van gedrukte kaarten nog geen sprake was - tot ongeveer 1480 - werden er kaarten met de hand getekend om op reis de juiste weg en de juiste richting te vinden.
Nauwelijks was de boekdrukkunst uitgevonden of de eerste reiskaarten verschenen. In 1500 gaf Etzlaub in Neurenberg een kaart in houtsnede uit waarop de 'Romweg' voor de pelgrims werd uitgestippeld.
Dit Itinerarium Belgicum of 'reisgids voor de Nederlanden' past in deze traditie. De op klein formaat gedrukte kaartjes tonen in stippellijn de voornaamste wegen; de namen van de verder verwijderde Steden staan in de marge. De kaartjes stammen vrijwel zeker uit de werkplaats van de gevluchte Mechelenaar Frans Hogenberg in Keulen en zij werden in een reeks soortgelijke publicaties opgenomen. De eerste maal werden zij afgedrukt in een reisatlas voor pelgrims het Itinerarium Christianum met 84 kaartjes, omstreeks 1580 bij dezelfde uitgever verschenen.
Er Staan in de Itinerarium Belgicum twee kaartjes die uit de toon vallen, zowel wat bedoeling, formaat als graveertrant betreft. Het eerste is het overzichtskaartje van de Nederlanden dat slechts in twee of drie van de tien bekende exemplaren van dit atlasje voorkomt. Gewoonlijk staat er een overzichtskaartje in dat beter bij de andere kaartjes past (afb. 1). Het tweede is het kaartje van Kerpen en Loppersum dat op naam staat van Gerard Stempel uit Gouda, een kanunnik die eveneens zijn toevlucht in het neder-Duitse grensgebied had gezocht. Het is niet geheel duidelijk waarom een kaart van dit minder belangrijke gebied in deze reisgids werd opgenomen, maar dank zij het feit dat het is gedateerd en dat uit de 'Catalogus Auctorum' van Ortelius bekend is dat Hogenberg dit kaartje heeft gemaakt, wordt de identificatie van het atlasje vergemakkelijkt.
Belangwekkend is de titelbladzij de van de atlas. Zij is een uiting van terneergeslagenheid over de toestand in de Nederlanden: vrouwe Belgica in wanhoop met loshangend haar; achter haar branden de steden; de Spanjaarden roven haar bezit en haar vernielde schatten liggen om haar heen. De situatie was in 1587 inderdaad bijna wanhopig: de Spaanse furie, de val van Antwerpen en Willem van Oranje, de hoop van het vaderland, werd vermoord. Kort na deze kleine atlas gaf Hogenberg nog een atlas van de Nederlanden uit op een enigszins groter formaat met een nog wrangere titelbladzijde: hier troont bovenaan vrouwe Belgica in haar bloei en voorspoed; daaronder hetzelfde droevige tafereel als in het Itinerarium Belgicum, met de veelzeggende spreuk 'Belgica florens, Belgica destructa', de Nederlanden in hun bloei en de Nederlanden in hun ondergang
Dit Itinerarium Bekicum is een van de allereerste nationale atlasjes van de Nederlanden. Dénucé en Van 't Hoff hebben vele jaren geleden gediscussieerd over de vraag welke de eerste nationale atlas van de Nederlanden is geweest. Zowel Ortelius als Mercator hadden omstreeks 1586 een atlas samengesteld met kaarten van de Nederlandse provinciën die uit hun grote atlas waren gelicht. Maar in deze discussie werd het Itinerarium Belgicum helemaal vergeten. Misschien heeft Hogenberg een goede inval gehad door naast die dure grote atlassen van de Nederlanden snel een goedkope pocket-uitgave op de markt te brengen.