Het jaar 1848 is tegelijkertijd een keerpunt en een hoogtepunt in de Nederlandse parlementaire en politieke geschiedenis, In dat Europese revolutiejaar werden tal van landen geconfronteerd met opstandige bewegingen. In Nederland leidden die tot een nieuwe, liberale staatsinrichting. Was het succes van de Nederlandse 'revolutie' een toeval? In De Nederlandse traditie van vrijheid worden de liberale hervormingen geplaatst in een lange traditie van vrijheid. De ingrediënten daarvan waren een tamelijk geringe afstand tussen burger en bestuur, een grote mate van gelijkheid van burgers voor de wet, een bescheiden rol van de adel, de afwezigheid van vorstelijk absolutisme, een tamelijk tolerante houding ten opzichte van godsdienstige verscheidenheid en afwijkende meningen en een voorkeur voor vrijheid in het handelsverkeer. Die traditie kreeg gestalte in de Middeleeuwen en vormde de achtergrond waartegen zich het conflict van de Tachtigjarige Oorlog afspeelde. In de zeventiende eeuw kreeg deze traditie belangrijke impulsen, zoals de nagestreefde handelsvrijheid, de gewestelijke bestuurlijke vrijheid en de vrijheid van gedachte en drukpers. In de achttiende eeuw werd de traditie vooral gedragen door anti-stadhouderlijke, patriotse groeperingen, terwijl in de negentiende eeuw de economische achteruitgang en politiek-bestuurlijke stagnatie belangrijke drijfveren waren voor het koesteren van de traditie.