Staat: Snede vlekkig

Auteur: Ludovicus J.R. Milis (1940-)
Ludo Milis is hoogleraar in de cultuur en religieuze geschiedenis van de middeleeuwen aan de RU Gent. Hij is tevens voorzitter van het Belgisch historisch instituut te Rome.


Recensie: Dit boek wil een kritische beoordeling zijn van wat het monnikenideaal specifiek betekende voor de middeleeuwse samenleving, i.c. de sociale minderheidsgroep ('het volk') die minstens 90% van de toenmalige maatschappij omvatte. De auteur analyseert nauwgezet de basis van het monnikendom, vastgelegd in de Regel van Benedictus, de gerichtheid op het religieuze idee van volmaaktheid en zelfverloochening, de levensstijl en de sociale status van de bewoners van de abdijen. Hij concludeert, dat het monnikendom het meest evenwichtige pad is, dat het christendom heeft uitgewerkt ter wille van een aan God gewijd leven. Tegelijkertijd komt hij tot de sceptische constatering, dat de monniken door hun elitaire levenskeuze geen bijdrage hebben kunnen leveren aan sociale veranderingen. De goed leesbare verhandeling, ten behoeve van 'leken in de geschiedeniswetenschap', is bovendien een boeiende handreiking voor de historische benadering van een bepaald onderwerp. Met bronnenlijst, noten, register op namen en begrippen.


¶ Algemeen heerst de opvatting als zou het monastieke leven de drijvende kracht zijn geweest van de middeleeuwse samenleving. Ludo Milis heeft daar zijn twijfels over. Hij start de discussie met de definitie van wat onder ´monnikendom´ moet worden verstaan: een spiritueel ideaal gepraktiseerd in een bepaalde levensstijl. Milis is van mening dat de specifieke invloed ervan op de gewone man overgewaardeerd wordt, onder meer omdat de historische informatie vaak eenzijdig uit kloostermilieus afkomstig is. ´tabilitas loci´ is een van de geloften die elke monnik aflegt, in overeenstemming met de regel van Benedictus gebondenheid aan één plaats, en dat is het klooster van intrede, dat zo ook het sterfhuis wordt. Het voornaamste doel was de hemel; de monastieke gedragslijnen jegens de wereld waren geritualiseerd en marginaal. Omdat de intrinsieke waarde van het aardse leven geloochend werd en men alleen oog had voor een transcendent voortleven, heeft het monnikendom behoudend gewerkt en derhalve nauwelijks kunnen functioneren als motor voor sociale verandering. Het verschil tussen het kloosterleven en het gewone dagelijkse leven was zo groot dat het monastieke ideaal veeleer een ontsnapping aan de harde werkelijkheid betekende.


Trefwoorden: Religie / religion / godsdienst catholica / katholica / katholicisme / kloosterleven / kloosterorden / kloosters Monnikenwezen; Kloosterwezen; Europa; Monniken; Middeleeuwen