epubliceerd op: 6 december 2017
Annemieke van den Berg
Meer informatie
Los van het ”waarom”
Waarom laat God het lijden bestaan? Schrijfster en pastoraal werker Henrieke Grandia (38) worstelde met deze vraag. Tot ze rust kreeg en ontdekte: ”Ik hoef het antwoord niet te weten. De vraag mag blijven staan.” Het thema kreeg een centrale plaats in haar pas verschenen roman ”Retour afzender”.

Naast de voordeur van het huis van Henrieke Grandia (38) en haar man Herman in IJsselmuiden hangt een bordje dat duidelijk maakt dat God er gediend wordt en iedereen er welkom is. „Gastvrijheid vinden we belangrijk”, zegt de auteur. „Vooral kinderen hebben we vaak over de vloer; neefjes en nichtjes.” Ze mogen blijven slapen in de logeerkamer, waar een heleboel van hun kindertekeningen de muur sieren.

Ook in haar werk als kerkelijk werker binnen de Protestantse Kerk in Nederland te Genemuiden geniet Henrieke van het contact met jonge mensen. Ze is er, naast de predikant, actief in het pastoraat en het jeugdwerk. „Ik word blij van jongeren, van de eerlijke vragen die ze stellen, en geniet ook van de streken die ze uithalen.” Maar net zo goed houdt ze van het optrekken met mensen in een pastoraal traject. „Ik bezoek in mijn werk ook ouderen en ik verzorg bijvoorbeeld het pastoraat in crisissituaties. Als pastoraal werker mag ik een eindje meelopen met mensen op de weg die zij met God gaan. In gesprekken wordt er veel aan je toevertrouwd. Dat vind ik heel kostbaar.”

Ondertussen is het in de woonkamer van de schrijfster een levendige boel. De poes wil naar binnen. En dan weer naar buiten. Een enthousiaste puppy speelt en springt rond. Planten in potten en in macraméhangers zorgen ook voor sfeer. „Ik heb altijd veel van planten gehouden. Het is leuk dat groen in huis nu weer zo populair is; daardoor is er veel keus aan planten in de winkels.”

Behalve met dieren en groen vult Henrieke haar vrije tijd graag met schrijven. Dit najaar verscheen haar roman ”Retour afzender”. Een indringend boek over thema’s als liefde en verwijdering, lijden en schuld, onvermogen en hoop.

Hoofdpersonen in de roman zijn Lora en David, een predikantsechtpaar. De hoofdstukken zijn afwisselend vanuit hun beider perspectief geschreven. Het stel heeft een dochter, Mirthe. Het echtpaar blijkt midden in een huwelijkscrisis te zitten. Hun ooit zo sterke liefde is afgebrokkeld en Lora kan David niet meer bereiken: hij gaat volledig op in zijn werk en sluit zich voor haar af. Ondertussen kampt Lora met veel geloofsvragen en -twijfels, die ze niet met hem kan delen.

Uiteindelijk besluit ze stilletjes te vertrekken, haar man en dochter achterlatend zonder dat zij weten waar ze is.

Vijfentwintig jaar later wordt Lora erg ziek. Dan vinden Lora, David en Mirthe, heel voorzichtig, de weg naar elkaar terug en komt er ruimte voor erkenning van schuld en voor herstel.

De gedeeltes over Lora en David worden afgewisseld met brieven van Lora aan God waarin ze haar geloofsvragen en -twijfels uitspreekt. De brieven geven het geloofsproces weer dat ze doormaakt: aan het begin van de roman is God voor haar veraf. Maar aan het einde is de toon in haar schrijven heel anders geworden.

„God, wat had ik haar nodig”, belijdt David aan het einde van de roman. „Ze is U dichter genaderd dan ik. Met alle vragen die ik zo lang heb weggedrukt. Ook ik legde mijn handen op mijn mond. Veel te vroeg en veel te vaak. Ik heb veel over U gesproken, maar weinig met U.”

Komt de inhoud van pastorale gesprekken die je voert terug in de roman?

„Iets wat ik in mijn werk veel tegenkom, is de vraag waar God is in het lijden. Maar hij wordt lang niet altijd uitgesproken, daarvoor lijkt het een te spannende vraag. Ik zie vaak dat mensen nog liever een afstand naar God toe inbouwen –ze willen bijvoorbeeld niet meer bidden of zingen of gaan niet meer naar de kerk– dan dat ze die vraag naar God durven uiten.”

Hoe komt dat?

„Het is moeilijk om deze vraag toe te laten. De vraag naar het lijden confronteert je keihard met je eigen pijn. Daarbij denk ik dat er heel wat mensen zijn die denken dat je God niet mag vragen naar het waarom. Regelmatig hoor ik mensen zeggen dat ze geleerd hebben om niet te vragen naar het waarom, maar naar het waartoe. Voor sommigen is dat troostvol; ze ervaren dat God hen altijd ergens naartoe brengt. Anderen komen met deze uitspraak juist in de knoop. Wanneer de vraag wel in hun hart leeft maar niet uitgesproken wordt, lopen ze vast.

Sowieso rust er voor sommigen een taboe op vragen stellen aan God. Misschien omdat er opstandigheid in die vragen doorklinkt. Terwijl ik denk: e zitten allerlei gradaties in. Je kunt het met boze en ruwe woorden doen, wat ik uiteraard niet aanmoedig, maar je kunt ook gewoon aan God vertellen wat je dwarszit en waarom. Dat je Hem niet begrijpt en dat je vol met vragen zit over Zijn handelen.”

In pastorale gesprekken merk ik de boosheid en verwarring over Gods handelen vaak tussen de regels door. Dan vraag ik weleens: „Hebt u Hem al over die gedachtes verteld?” „Dat kun je toch niet zomaar doen!” is dan de reactie. „Maar”, zeg ik dan, „als je je aardse vader niet meer kunt volgen, zou je dat toch ook tegen hem mogen zeggen?” Dat is voor veel mensen een eyeopener. Zeker als ze een goede band hebben met hun vader.

Ik denk dat er veel misgaat op dit punt: dat mensen zich niet durven uitspreken over hun gevoelens naar God, en vervolgens het werkelijke contact met Hem uit de weg gaan.”

Verwachtingen

Iets anders wat in de roman een rol speelt, zijn huwelijksproblemen. „Die kom ik in mijn werk ook tegen. Niet alleen wanneer mensen gaan scheiden; er zijn ook stellen die bij elkaar blijven terwijl hun huwelijk niet goed is. Dat zorgt vaak voor eenzaamheid.

Maar het is niet zo dat ”Retour afzender” primair over huwelijksproblematiek gaat. Ik heb dit thema gekozen om uit te beelden dat mensen zich vaak laten leiden door wat anderen van hen verwachten. Ik kom in mijn werk veel situaties tegen waarin mensen niet doen wat ze in hun hart het liefst zouden willen. Ze geven bijvoorbeeld te weinig aandacht aan hun gezin, vrouw of ouders. Als hun leven dan op de kop komt te staan door een crisis, ontstaan gevoelens van spijt: „Had ik het maar anders gedaan...”

Ik koos voor een predikantsechtpaar in het boek omdat ik wilde uitvergroten wat de verwachtingen van anderen met mensen kunnen doen. Een predikantsgezin leeft vaak in een glazen huis. Maar de druk van sociale verwachtingen speelt ook voor veel anderen een rol, zeker tegenwoordig door de sociale media.”

Je laten leiden door de verwachtingen van anderen. Hoe vertaalt zich dat in het leven van Lora en David?

„David houdt veel van Lora en wil graag tijd met haar doorbrengen. Maar hij voelt zich als predikant ook onder druk staan door alle verwachtingen die er zijn. Daarbij stelt hij hoge eisen aan zichzelf. Daardoor richt hij zich zo sterk op zijn ambt, dat hij vergeet dat hij ook echtgenoot is. Dat heeft verstrekkende gevolgen. Zijn rol als vader vergeet hij trouwens niet, voor Mirthe is hij er wel.”

Wat is het belangrijkste dat u lezers van het boek wilt meegeven?

„Ik hoop dat ze gaan ontdekken dat het altijd goed is om met God te praten en Hem je vragen te stellen. Ook hoop ik dat mensen bepaald worden bij hun verlangens en gaan bedenken hoe ze eigenlijk willen leven.”