ISBN13: 978-90-288-3979-8

MOOI OUD-BEIJERLAND
Oud-Beijerland is welgebouwd! Wie zal dit tegenstreven?

Ret is, als men het recht beschouwt, Een oord van lust en leven.

De straten zijn haast alle recht, Daar kunnen wij op bogen;

Ret is er, zoo maar kort gezegd, Een wellust voor de oogen.

Twee torens steken fier hun spits Als uit een dal verheven.

Wat menig dorp toch zeker mist; 't Is alles licht en leven.

Wij hebben ook een Paradijs,

Wat zelfs een stad moet missen. Daar maakten we expres een reis, Daar moest het ,ja" beslissen.

Een mooie gracht scheidt oost en west, WeI waard haar te bekijken.

En heulsgewijs, het staat er best, Ziet men ons raadhuis prijken.

Daar ging zoo menig jeugdpaar heen, Door liefde aangedreven;

Daar von den zij, van harte een, Een schat voor 't gansche leven.

W. Lagerwerf (1938)

INLEIDING

Elk gebouw, elk huis, elke kerk spreekt zijn eigen taal of liever: spreekt de taal van zijn bouwheer, die op zijn beurt weer een kind van zijn tijd was. Sommige gebouwen hebben ons veel, andere weinig te zeggen. Sommige zijn losse klanken, letters of onsarnenhangende woorden. Andere spreken een duidelijke taal en roepen een schat aan herinneringen op. Elke wandeling door het oude gedeelte van het dorp kan dat bevestigen. Bijna ieder gebouw heeft u iets bijzonders te zeggen, het ene uit een rijk en groot verleden, het andere uit de tijd van royale en degelijke burgerlijkheid, een derde geeft een beeld van nering of bedrijf en weer een ander van dagelijkse, zware en noeste arbeid. Er zijn ook gebouwen, die met hun naaste buren geen rekening schijnen te houden en die in een andere omgeving beter op hun plaats zouden zijn.

Zoals overal het geval is, heeft ook in Oud-Beijerland de tijd niet stil gestaan; ook hier is in de na-oorlogse jaren veel, bijzonder veel veranderd. Evenmin als een volwassene op zijn schoolportret lijkt, lijkt het OudBeijerland van 1975 op het Oud-Beijerland van v66r de tweede wereldoorlog. Van het dorp van sloppen en sloten is weinig meer over. "Gelukkig! "zeg ik met u. De stinksloten - de open riolen - zijn gedempt. De sloppen, met daarin soms wel tien of meer huisjes,

verstoken van elk gemak en soms zo klein dat daarin zelfs voor een paar klompen vaak geen plaats scheen, ze zijn er niet meer. De smaIle wegen, dikwijls niet bestraat en daardoor des winters een modderpoel en des zomers een en al stof, we vinden ze niet meer. Nogmaals: gelukkig!

Maar ... er verdween meer. En dan zeg ik: "Relaas! " De hofstede "Ret Paradijs" werd afgebroken. De boerderij aan de Scheermansvliet is overgebracht naar het Openluchtmuseum bij Arnhem. De woningen met hun mooie trapgevels op de hoek van de West-Voorstraat en de Beneden Molendijk moesten, om het verkeer ruim baan te geven, plaats maken. Ret karakteristieke en unieke wachthuisje van de veldwachters, midden op de dijk, is eveneens als verkeersslachtoffer gevaIlen. Ret havenkwartier is ontluisterd door de nieuwe dijk, Verdwenen zijn de beide korenmolens, die eeuwenlang het dorpsbeeld beheersten. Verdwenen zijn ook de tientaIlen boomgaarden, die Oud-Beijerland als in een krans omvat hielden. Wanneer in het voorjaar de duizenden appel- en perebomen hun uitbundige bloesempracht toonden in Ossenbil en Croonenburgh, tussen Groeneweg en Polderpad en ter weerszijden van de Zinkweg, dan was het dorp op zijn mooist.

Als we zien wat we hebben verloren, wat we als prijs hebben moeten betalen voor het Oud-Beijerland van

nu, dan moeten we constateren dat die prijs weI hoog is geweest. Of ze te hoog is geweest, moet ieder voor zichzelf bepalen.

Gelukkig is in de vorm van foto's en ansichtkaarten veel bewaard gebleven van het oude Oud-Beijerland, Aan de hand van die oude opnamen kunnen we ons een beeld vormen van hoe het hier eens was. Misschien kunnen we ook nog een beetje de sfeer proeven, die hier hing.

Ret is goed af en toe eens even achterom te zien naar het verleden om inspiratie op te doen voor nu en voor de toekomst. Ret verleden is soms net een spiegel, die ons toont waarin we zijn geslaagd en waarin we hebben gefaald.

Evenals in het eerste deeltje wil ik met u een wandeling maken door het Oud-Beijerland van de jaren 1880 tot 1940. Ook nu beginnen we ons tochtje op Krooswijk en we zuIlen het beeindigen bij de aanlegsteiger van de "Oude Maas" op het havenhoofd. Ons reisje is mede mogelijk gemaakt door de medewerking van het gemeentebestuur, het streekmuseum te Heinenoord en de heren A.A. Baars en B. Tuk, die welwillend ansichtkaarten en foto's ter beschikking hebben gesteld. Ik wil hen, met al die niet nader te noemen personen die mij van informatie hebben voorzien, daarvoor graag danken.