Een enkele potloodstreep en naam op schutblad. Met extra transparante omslag

Jan (of Johannes) van Ruusbroec of Ruysbroeck, ook "de Wonderbare" genoemd (Ruisbroek nabij Brussel, 1293 - 2 december 1381) geldt als een van de grootste mystici van de Zuidelijke Nederlanden. Ruusbroec schreef in het Middelnederlands, maar zijn werken werden spoedig ook vertaald in het Latijn. Hij zou na Anne Frank de meest vertaalde Nederlandstalige auteur zijn. In 1908 werd Ruusbroec zalig verklaard.

De waarde van Ruusbroecs oeuvre komt pas volledig tot zijn recht wanneer we het vergelijken met dat van zijn tijdgenoten. Dichter Jan van Boendale, de schepenklerk in Antwerpen, ontpopte zich tot een gedreven leermeester en moralist. Hij probeerde zijn publiek te onderwijzen met nuttige adviezen en feitelijke informatie en trachtte zo de mens meer bagage mee te geven voor het aardse leven. Ruusbroec daarentegen toont echter geen interesse voor concrete feiten en cijfers en schrijft veel meer bespiegelend.

Toch staat Boendale met zijn Der leken Spiegel veel verder dan zijn collega-dichters uit de middeleeuwen. De door de kerk verkondigde normen zijn niet langer zijn enige leidraad, hij doet beroep op het rationele denken en de regels voor zelfhandhaving in de maatschappij. Ruusbroec bereikt echter een veel hoger niveau in zijn werk, de mysticus is een echte auctor in de middeleeuwse betekenis van het woord. Hij doet beroep op eigen inspiratie, of die van God zoals je wil, en niet uit het werk van andere toonaangevende auteurs. Boendale maakt een duidelijk onderscheid tussen de begrippen auctor en dichter, en treedt hiermee de toen algemeen aanvaarde opvattingen over het schrijverschap bij. In tegenstelling tot een auctor maakte een dichter vooral gebruik van voorbeeldteksten die men dan vertaalde, verzamelde of herwerkte. Boendale moet, net zoals de meeste van zijn Middelnederlandse collega’s, en vond dat ook van zichzelf, tot de laatste categorie worden gerekend.

De vele bewonderaars van Ruusbroec zullen later vaak zijn sterk bezielend werk toeschrijven aan een goddelijke tussenkomst. Ook Ruusbroec zelf zal het niet laten dit steeds te beklemtonen. Zo antwoordde Ruusbroec eenvoudig op de kritiek van Geert Grote, die, ondanks het feit dat hij een grote bewonderaar van de mysticus was, twijfelde aan de orthodoxie van diens geschriften: “Meester Geert, weet dit wel: nooit heb ik een woord neergeschreven tenzij onder de inspiratie van den H. Geest.”

Ook al had de middeleeuwse literatuurtheorie minder moeite met de goddelijke tussenkomst die Ruusbroec omschrijft, toch beschouwde men toen deze goddelijkheid als de kern maar niet als de gehele inspiratiebron van zijn werk. Ze is hiermee genuanceerder en dichter aanleunend bij de moderne literatuurtheorie dan vaak wordt verondersteld. (Wikipedia)