De celliste van John Lawton is een historisch goed gedocumenteerde roman. Het personage Méret Voytek is gebaseerd op Anita Lasker-Wallfisch, de Duitse celliste die door haar muziek Auschwitz overleefde.
Wenen 1934. Het tien jaar oude muzikale wonderkind Méret Voytek wordt leerling van de gerespecteerde professor Viktor Rosen, een joodse emigré uit Duitsland. Terwijl Mérets talent zich ontwikkelt, verandert de wereld om haar heen. Doordrongen van de dreiging van de nazi's, vertelt Rosen zijn veelbelovende leerling dat hij naar Londen zal vluchten. Wenen komt onder nazi-heerschappij en Méret is getuige van de Duitse maatregelen gericht tegen de Oostenrijkse joden, maar wanneer haar orkest ingelijfd wordt bij de Hitler-jugend, behoudt ze het stilzwijgen en laat ze zich zonder protest het uniform aanmeten.

In dezelfde tijd is Dr. Karel Szabo, Hongaars kernfysicus, geïnterneerd in een kamp op het Isle of Man. Direct na zijn gevangenschap wordt Szabo naar Canada getransporteerd en gered door de Amerikanen, die hem rekruteren voor het team in Nieuw-Mexico dat de atoombom ontwikkelt.
Mérets leven neemt opnieuw een dramatische wending als zij onvrijwillig betrokken raakt bij een joodse verzetsdaad en vervolgens -- als een van de weinige niet-joden -- gedeporteerd wordt naar het vernietigingskamp Auschwitz. Ze overleeft door haar talent: als celliste in het kamporkest is ze gedwongen te spelen tijdens de aankomst van nieuwe gevangenen. Als de Russen het kamp bevrijden, rekruteren ze haar als Sovjet-spionne.
Méret Voytek en Karel Szabo, twee individuen ten tijde van de opkomst van Hitler en het atoomtijdperk, wier enige band een mysterieuze moord is, die hen beiden aangaat.
De ervaring van het personage Méret Voytek in het kamp Auschwitz is gebaseerd op de ervaring van Anita Lasker-Wallfisch, de Duits-joodse celliste die in Auschwitz onder meer gedwongen werd op te treden voor Josef Mengele.