ISBN 3879433844 Met veel foto's

De Scharnhorst was een Duits slagschip en naamschip van de gelijknamige klasse. Ze werd gebouwd in opdracht van de Duitse Kriegsmarine. Het stond bekend als het succesvolste van alle Duitse oppervlakteschepen. Het naar generaal Gerhard von Scharnhorst genoemde schip boekte diverse zeges, maar ging op 26 december 1943 onder in de Zeeslag bij de Noordkaap. Er was één zusterschip, de vrijwel identieke Gneisenau.
Op 26 december 1943 liep de Scharnhorst onder bevel van eskaderkommandant schout-bij-nacht Erich Bey en slagschipkapitein Fritz Hintze in de val die de Britten opgezet hadden. Samen met zes torpedobootjagers probeerde het slagschip konvooi JB55A of JB55B te onderscheppen. Er woedden buitengewoon hevige sneeuwstormen en het weer was ijskoud toen de Scharnhorst, zonder de begeleidende torpedobootjagers, stuitte op de kruisers van admiraal Burnett die het konvooi begeleidden: de zware kruiser Norfolk en de lichte kruisers Sheffield en Belfast. Er volgde een schotenwisseling van 20 minuten op een afstand van 10.000 meter, waarbij beide partijen twee treffers boekten. De Scharnhorst kreeg een zeer ongelukkige treffer te verduren, die de belangrijkste radar uitgeschakelde. Hierdoor was het schip niet meer in staat voorwaarts te zoeken en dat zou het schip fataal worden. Bey dirigeerde zijn torpedobootjagers zuidwaarts en koerste zelf noordwaarts om de kruisers te omzeilen en verder naar het konvooi te zoeken. Hij stuitte daarbij wederom op de drie kruisers, die dankzij hun radar de Scharnhorst geen moment uit het oog hadden verloren. Er werden wederom schoten gewisseld en de Scharnhorst slaagde erin, ondanks het slechte zicht, een van de achterste 20,3 cm torens en de radar van de HMS Norfolk uit te schakelen. Bey besefte dat hij voortdurend werd geschaduwd en dat hij weinig kans maakte het konvooi nog te onderscheppen, laat staan te vernietigen. De Scharnhorst koerste, dankzij haar hoge snelheid van 30 knopen, in zuidoostelijke richting van de kruisers weg. De Britse schepen wisten in de zware stormachtige zee slechts een snelheid van 24 knopen te behalen.
Vijf uur later liep de Scharnhorst in de val van admiraal Bruce Fraser, die het commando voerde over het slagschip HMS Duke of York en de kruiser HMS Jamaica. Fraser had ook de beschikking over twee flottieljes torpedobootjagers. Toen de Scharnhorst op 12.000 meter afstand plotseling door een lichtgranaat van de Jamaica verlicht werd, zagen de Britten dat de beide voorste geschuttorens in de ruststand stonden en dat de Scharnhorst kennelijk totaal verrast was. De schepen schoten van 16.50 tot 18.45 op elkaar. De Scharnhorst incasseerde om 16.55 uur een zware treffer tussen de beide voorste hoofdgeschuttorens. Toren Anton zou nog maar sporadisch aan het gevecht deelnemen. Andere granaten sloegen gaten in het voordek, bovenbouw en hangar, vernielden een aantal luchtafweermitrailleurs en de beide voorste 15 cm geschuttorens. Tijdens het duel slaagde de Scharnhorst erin de masten en (tijdelijk) de radar van de Duke of York te beschadigen. De ervaren bemanning van de Scharnhorst wist de averij zo veel mogelijk te beperken door de branden snel te blussen. Tijdens het duel was de Scharnhorst sterk in het nadeel doordat Fraser versterking kreeg van HMS Norfolk en HMS Belfast. Bovendien werd de Scharnhorst door lichtgranaten voortdurend verlicht. Het schip kon echter zelf geen lichtgranaten afvuren.
De Scharnhorst kon rond 18.00 uur door zijn superieure snelheid aan zijn belagers ontsnappen. Het schip vluchtte in oostelijke richting de duisternis in. Het leek er op dat ze uit de val ontsnapte, maar om 18.20 uur sloeg het noodlot toe. Een granaat van de Duke of York kwam tot ontploffing in het ketelruim van de Scharnhorst. De zeer nauwkeurige Britse radar maakte het mogelijk doelen in de duisternis te volgen en te beschieten. Dankzij de grote afstand (28.000 meter) hadden de granaten een steilere baan waardoor de zwakkere horizontale bepantsering gemakkelijker kon worden doorboord. Bij de Scharnhorst sloeg de granaat precies op een zwakke plek tussen het hoofdpantserdek en het verticale citadelpantser in. De snelheid liep terug van 30 tot 8 knopen en liep pas veel later (dankzij de scheepsherstelploegen) weer op tot 22 knopen. De Scharnhorst kon nu niet meer aan zijn achtervolgers ontsnappen.
Aan boord van de Duke of York besefte admiraal Fraser dat de goed gepantserde Scharnhorst, evenals de Bismarck, niet met granaten alleen tot zinken gebracht kon worden. Bovendien was hij rond 18.30 nagenoeg door zijn hele voorraad granaten heen. Hij besloot de Scharnhorst met torpedo's aan te vallen om haar te laten zinken. Om 18.45 uur viel de eerste groep torpedobootjagers onder leiding van de Jamaica aan. De Scharnhorst deed er alles aan om haar belagers af te schudden. Ze slaagde er dankzij een scherpe draai in de eerste golf torpedo's te ontwijken. Daardoor keerde de breedzij van de Scharnhorst zich echter in de richting van de tweede groep belagers. Die boekte drie treffers. De Britse torpedobootjager Saumarez werd ook zwaar getroffen, maar kon op eigen kracht naar Moermansk varen voor reparaties. De Scharnhorst werd bij toren Bruno getroffen en maakte daardoor veel water. Dit bemoeilijkte ook het vuren met deze toren.
Om 19.00 hervatte ook de Duke of York de schotenwisseling en gaf Hintze het bevel de zware granaten van de beide voorste torens dwars door het schip naar toren Caesar over te brengen. Deze toren was door zijn voorraad heen. Korte tijd later vuurde toren Caesar in hoog tempo op de Duke of York. Volgens Duitse bronnen nam ook toren Bruno aan het gevecht deel. "Scharnhorst immer voran", seinde Hintze naar de Kriegsmarine. Als gevolg van alsmaar inslaande granaten braken aan boord van de langzaam varende en steeds dieper in het water liggende Scharnhorst een aantal branden uit en zwegen steeds meer kanonnen. Dit kwam ook doordat zij door hun voorraad munitie heen waren. Om 19.15 uur brak de Duke of York het gevecht af omdat ook zij door haar voorraad granaten heen was.
Om 19.20 uur werd de eindaanval op de Scharnhorst ingezet door een tweede groep torpedobootjagers en de beide lichte kruisers. Zij vuurden meer dan vijftig torpedo's op het slagschip af. De Scharnhorst beantwoordde de aanval met haar torpedolanceerinstallatie, die na de eerste schotenwisseling hersteld was. Het Duitse schip zou zelfs een treffer hebben geboekt, maar de Britten hebben dit nooit toegegeven. Ondanks de rook wisten de Britten nog ten minste vier of vijf torpedotreffers te boeken. Deze torpedo's sloegen voornamelijk in tegen de zeer dikke hoofdpantsergordel maar slaagden er niet in het slagschip tot zinken te brengen. Wel viel toren Caesar als gevolg van deze aanval uit. De Scharnhorst was, op nog een enkel kanon van 15 cm en een paar luchtafweermitrailleurs na, nu weerloos en kansloos.
Om 19.35 uur volgde er nog een laatste aanval met torpedo's waarvan er zeker vier doel troffen. De Scharnhorst begon slagzij te maken en de bemanning maakte zich gereed in het ijskoude zeewater te springen. Ze wachtte daar zo lang mogelijk mee om onderkoeling te voorkomen. Om 18.45 uur was er een explosie; de Scharnhorst kapseisde en ging met draaiende schroeven ten onder. In het ijskoude water en in de donkere poolnacht konden slechts 36 van de 1.968 bemanningsleden worden gered. Evenals bij de ondergang van de Bismarck, brak de Britse marine de reddingsoperatie voortijdig af, uit vrees voor Duitse onderzeeboten.
De Britse marine was vol lof over de dapperheid van de Duitse bemanning die tot het einde toe door bleef vechten. Volgens veel Britse marinemensen weigerde de bemanning van de Scharnhorst zich over te geven en koos ze ervoor met het schip ten onder te gaan. De commandant van de Duke of York noemde de bemanning van de Scharnhorst later "de grootste helden uit de oorlog". Ook Churchill noemde ze een voorbeeld voor iedere Britse matroos.
Door de ondergang van de Scharnhorst verloor de Duitse marine, na de Admiral Graf Spee in 1939, de Blücher in 1940 en de Bismarck in mei 1941, zijn vierde grote oorlogsschip. Het betekende een psychologische klap voor Duitsland. De overgebleven oppervlakteschepen waren gereduceerd tot de Tirpitz. die nog boven de poolcirkel lag in de Kåfjord bij Tromsø, waar zij weliswaar een potentiële dreiging vormde, maar niet meer kon of durfde uit te varen. Door de ondergang van de Scharnhorst werden de konvooiroutes tussen Groot-Brittannië en Moermansk een stuk veiliger. Deze zeeslag benadrukte de afnemende rol voor met zwaar geschut bewapende schepen. Zonder radargeleide vuurleiding en zonder luchtdekking moesten die het afleggen tegen het vliegkampschip.
Het wrak van de Scharnhorst is pas in het jaar 2000 ontdekt en ligt op een diepte van 300 meter op de vlakke bodem van de Barentszzee. De boeg van het schip blijkt door een zware ontploffing van de romp te zijn gescheiden. Een ontploffing van het munitiemagazijn onder toren Bruno is hiervan waarschijnlijk de oorzaak.
(Wikipedia)