Huygens staat bekend als een van de grootste dichters uit de Gouden Eeuw. Hij was tevens secretaris van twee prinsen van Oranje: Frederik Hendrik en Willem II.[1] In Voorburg liet hij het nog steeds bestaande buiten Hofwijck bouwen, bedoeld om even bij te kunnen komen van de Haagse politiek.

Huygens bespeelde verschillende instrumenten (luit, gitaar, viola da gamba en klavecimbel) waarvoor hij een groot aantal werken schreef. Muziek vond hij belangrijker dan zijn letterkundige werken, die hij volgens eigen zeggen in zijn weinige vrije tijd schreef.

Constantijn Huygens was de vader van de staatsman en natuurkundige Constantijn Huygens jr. en de geniale natuur- en wiskundige Christiaan Huygens. Hij deelt een graf met zijn zoon Christiaan in de Grote Kerk in Den Haag.
Naar Huygens is een literaire prijs genoemd, de Constantijn Huygens-prijs en het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis.
In 1617 verscheen voor het eerst een gedicht van Huygens in druk: Larmes sur la Mort de feu Monsieur Maurice de Nassau, een rouwklacht over de dood van Maurits van Nassau jr. (1604-1617), een buitenechtelijke zoon van Prins Maurits van Oranje en Margaretha van Mechelen. In 1619 kwam Huygens in contact met Anna Roemers Visscher en Pieter Cornelisz. Hooft. Met Anna wisselde Huygens heel wat gedichten. In 1621 ontstond er ook een gedichtenuitwisseling met Hooft. Beide dichters probeerden elkaar te overtreffen.

In zijn jeugd had Huygens voornamelijk gedichten geschreven in de Latijnse en Franse taal. De Zeeuwse dichter Jacob Cats stimuleerde hem te dichten in het Nederlands. In oktober 1621 stuurde Huygens een lang gedicht aan Cats, Batava Tempe. Dit werk was een lofzang op zijn geboorteplaats Den Haag en meer in het bijzonder op het Voorhout, waar hij woonde. In december begon hij aan een ander lang dichtwerk, ’t Kostelick Mal, een bijtende satire op de dwaasheid van de mode. Deze was volgens Huygens kenmerkend voor de inconstantia (wispelturigheid), waar de nuchtere, christelijke mens niets mee van doen wil hebben.

In 1623 vond het huwelijk plaats tussen Maria Tesselschade en Allard Crombalch. Voor deze gelegenheid werden verzen geschreven door Huygens, Hooft en Vondel. Tijdens het feest flirtte Constantijn met Machteld van Kampen, en dat gaf hem inspiratie tot het gedicht Vier en vlam.

In 1624 voltooide Huygens Zedeprinten (karakterschetsen), een verzameling satirische, moralistische gedichten met persoonsbeschrijvingen in de stijl van de Griekse geleerde Theophrastus. Zedeprinten bevat portretten van beroepsbeoefenaren, zoals de koning, de soldaat, de gezant en de hoveling. Ook in 1624 schreef Huygens Stede-stemmen en dorpen, een bundel tienregelige gedichten over achttien steden en zes dorpen in Holland en West-Friesland. Het belangrijkste thema van dit werk is het heldendom van de Hollanders in de strijd tegen Spanje. Huygens beschouwde Zedeprinten en Stede-stemmen en dorpen als zijn beste vroege werken.

In 1625 verscheen de bundel Otia of Ledige uren, waarin al zijn dichtwerken tot dan toe zijn gepubliceerd. Dit jaar vormde de afsluiting van Huygens' jeugd- en vormingsjaren. Hij kreeg een vaste betrekking als secretaris van Frederik Hendrik, die, na het overlijden van prins Maurits, tot stadhouder was benoemd.