Paperback, in-8, 249 pp., illustraties, bibliografische noten, bibliografie, index/register.
Noot Lucas Tessens:
Op p. 190 citeert Hutschemaekers een tekst van Fromm en die willen we u graag meegeven.
'Het verlies van de oorspronkelijkheid en haar vervanging door een pseudo-persoon laten de mens in een toestand van zware onzekerheid achter. Men wordt door twijfel bezeten, omdat men, in werkelijkheid zelf niet meer dan een weerspiegeling van andermans verwachtingen, tot op bepaalde hoogte aan identiteit aan eigen natuurlijke eenheid heeft ingeboet. Teneinde aan de paniek, die uit dit persoonlijkheidsverlies voortspruit, te ontkomen, wordt men gedwongen zich nog meer naar de andere te richten, om de verloren eigen wezensidentiteit te zoeken in een voortdurende goedkeuring en erkenning door de anderen. Nu hij zelf niet meer weet wie hij is, zullen tenminste de anderen het weten.' (Fromm, Escape from Freedom, 1941; vert. De angst voor vrijheid, 1975)
Alhoewel de tekst van Fromm in 1941 - tijdens WO II dus - werd geschreven en we daarin een kritiek op de massificatie van het fascisme mogen herkennen, is hij in onze huidige wereld (2022) nog actueel. Is immers Facebook niet het ultieme middel om de eigen pseudo-persoon te propageren? Het 'ware zelf' zal het individu er niet vinden, en ook niet dat van de anderen. Integendeel, het opleuken van elke belevenis - kijk eens hoe goed ik het heb - maskeert de tragische eenzaamheid van velen tot op het punt waar de neurose toeslaat. Terwijl de neoliberale ideologie het extreme individualisme verheerlijkt, schept ze de voorwaarden om dat individualisme te doen omslaan in een uitzichtloos alleen-zijn. De atomisering van de maatschappij is nodig om de ongelijkheid en dus de onrechtvaardige verdeling van goederen in stand te houden.