Acht eeuwen reeds duurt de bouwgeschiedenis van de kathedraal, die tevens een metropolitaanse kerk is. We onderscheiden er twee grote periodes in: de periode van opbouwen (13de - 16de eeuw), die helemaal samenvalt met de gotiek, en de periode van instandhouden, verfraaien en herstellen (17de - 20ste eeuw), die samenvalt met renaissance, barok, klassicisme, neogotiek en de hedendaagse inbreng.

Om de geest van de gotiek te vatten, kunnen de woorden dienen uit de intredezang van de mis van de kerkwijding "Terribilis est locus iste : Izic domus Dei est et porta caeli et vocabitur aula Dei." Ontzagwekkend is deze plaats: hier is het huis van God en de poort van de hemel, ze zal genoemd worden woonstede van God.

"Quam dilecta tabernacula tua, Domme virtutum : concupiscit et deficit anima mea in atria Domini." Hoe lieflijk is uw woonst, God der heerscharen: mijn ziel kwijnt van verlangen naar de voorhoven des Heren.

Iedere kerk moet trachten die twee polen (ontzag en lieflijkheid) harmonisch met elkaar te verzoenen, zoals de theoloog dat moet doen met Gods transcendentie (verhevenheid) en immanentie (inwoning).

De grote gotische kerken zijn er meestal in geslaagd hun droom van het ideale kerkgebouw, dat verheven en toch de mens nabij moest zijn, te verwezenlijken. Dat geldt ook voor de Sint-Romboutskathedraal. Mogelijk ging aan deze kerk een Romaanse bouw vooraf, maar daarover kunnen alleen nog archeologische opgravingen inlichtingen verschaffen. De huidige kerk kwam tot stand in drie grote bouwcampagnes; scharnierjaren zijn 1312, het jaar van de wijding der kerk, en 1451, het jaar van de jubileumaflaat.