- Het menselijke geheugen is door de eeuwen beschreven in termen van kunstmatige geheugens. De oudste prothese voor het herinneren, het schrift, gaf Plato de mogelijkheid het geheugen te vergelijken met een wastablet. In de middeleeuwen was het geheugen een codex of boek, waaraan de ervaring telkens een ander hoofdstuk toevoegde. In de renaissance verscheen de camera obscura als metafoor voor het visuele geheugen. De uitvinding van de fotografie en de fonograaf, de belangrijkste kunstmatige geheugens na het schrift en voor de computer, maakte het mogelijk het geheugen te beschouwen als een instrument voor het conserveren en reproduceren van zintuiglijke prikkels. Voor oog en oor zijn in onze tijd tal van kunstmatige geheugens beschikbaar: computers, cd-schijven, hologrammen, neurale netwerken - technieken die beeld en geluid verplaatsbaar maakten in ruimte en tijd en als metaforen hun weg hebben gevonden naar theorieën over de werking van het geheugen. De metaforenmachine is een geschiedenis van het geheugen, verteld in metaforen. Het relaas verhaalt van de mnemotechniek van de oudheid en de toegewijde omgang met het gememoriseerde woord in de middeleeuwse kloosters, van de proeven met fosforescentie tijdens de wetenschappelijke revolutie, de landschappen van de romantiek en de fotografische en cinematografische procédés van de negentiende eeuw, van de holografie en het computergeheugen van tegenwoordig. De telkens wisselende vergelijkingen hebben het geheugen een uiterst gevarieerde iconografie gegeven. De metaforenmachine maakt zichtbaar hoe ons beeld en begrip van het geheugen is beïnvloed door technologische veranderingen. De engelse vertaling zal verschijnen bij Cambridge University Press, de Duitse vertaling bij Primus Verlag en de Spaanse vertaling bij Alianza Editorial. De Auteur, Douwe Draaisma (1953), doceert grondslagen en geschiedenis van de psychologie aan de universiteit van Groningen. Hij publiceerde De mens als metafoor, over vergelijkingen van mens en machine in filosofie en psychologie (samen met Piet Vroon), De geest in getal, over de beginjaren van de psychologie, Het verborgen raderwerk, over tijd, machines en bewustzijn, en voerde de redactie over Een laboratorium voor de ziel. Gerard Heymans en het begin van de experimentele psychologie. Voor zijn onderzoek naar de geschiedenis van de psychologie ontving hij de Heymansprijs van het Nederlands Instituut van Psychologen.Psychiaters en neurologen eren hun vakgenoten door vernoeming. Alois Alzheimer, James Parkinson, Sergei Korsakov, Georges Gilles de la Tourette, Hans Asperger: ze zijn van mensen van vlees en bloed veranderd in namen die nu verwijzen naar een ziekte, een syndroom, een autistische aandoening. Daarbij leverden ze hun voornaam in en al snel ook de rest: de herinnering aan hun leven en de omstandigheden van hun ontdekkingen. Douwe Draaisma reconstrueert de levens van dertien 'namen' uit de wetenschap van hersenen en geest. Wat hebben ze precies ontdekt? Wie waren hun patiënten? Artsen als Parkinson, Alzheimer, Korsakov en Asperger, maar ook minder bekende psychiaters als Capgras of Clérambault hadden een talent dat aan Oliver Sacks doet denken: schrijvend aan hun ziektegeschiedenissen konden ze een patiënt laten opstaan van papier. Als je hun werk leest merk je dat ze je geheugen binnenwandelen en daar niet meer uit vertrekken. Ontregelde geesten geeft een verrassend en tegelijk ontroerend beeld van de recente geschiedenis van het hersenonderzoek. De ziektegeschiedenissen van syndromen als van Asperger, Bonnet, Korsakov, Clérambault, Gilles de la Tourette, en Capgras, van de ziekten van Parkinson, en Alzheimer, van de Gage-matrijs, van de gebieden van Brodmann, en van Broca, de Jackson-epilepsie en het Lombroso-hoofd, worden dankzij Douwe Draaisma's fijne oog en innemende stijl tot onvergetelijke verhalen.