Exemplaar uitgereikt aan de schrijver op 9 januari 1970
Inclusief uitgewerkte toespraak bij de uitreiking van het eerste exemplaar.

Uitgegeven voor de Vereniging van Notarissen in het Arrondissement Leeuwarden, opgericht in den jare 1845, ter gelegenheid van haar 125-jarig bestaan.

Het stadsarchief is de bezitter van het van 18 augustus 1554 tot en met 3 oktober 1571 lopende protocol, dat al vroeg juridische en historische belangstelling trok: de bekende notaris en rechtsgeleerde Petrus Wierdsma te Leeuwarden (1729-1811) had het in zijn bezit, maar ook de in 1645 overleden grietman van Baarderadeel Hobbe van Aylva moet, blijkens het voorkomen van diens handtekening op het titelblad, eigenaar zijn geweest. Bij de verkoop van de letterkundige nalatenschap-Wierdsma werd de Stedelijke Bibliotheek te Leeuwarden (voor ƒ28.-) eigenaresse. Zwart is niet de eerste die aandacht heeft besteed aan dit handschrift, dat thans in een bruin-leren band is gebonden, maar oorspronkelijk in „een hoornen omslach met een haeck" was gestoken. Zo voorzag de Leeuwarder gemeentearchivaris Wopke Eekhoff (1838-1880) het van een inleiding, waarbij hij ongeweten de oud-notaris een compliment maakte, door namelijk te getuigen, dat het „een zware en langdurige arbeid" zou worden „de in het protocol gevonden wordende stukken na te lezen en van ieder den hoofdinhoud aan te teekenen." En dat heeft Zwart dan toch maar op hoge leeftijd gedaan.
Plichtsgetrouw maakt de uitgever van het Protocol Cleuting in een naschrift gewag van het terugvinden van door dr. A. L. Heerma van Voss (op blz. 15 staat ten onrechte mr. Heerma van Voss) vóór 1945 gemaakte regesten van de akten in dit protocol. Er hebben namelijk plannen bestaan om in 1945 bij het eeuwfeest van de vereniging een gedenkboek uit te geven over de geschiedenis van het Friese notariaat, waarvoor de te vroeg overleden rijksarchivaris in Friesland al materiaal had verzameld. Zwart heeft, dit wetende, alle moeite gedaan die regesten boven water te brengen, wat ten archieve echter niet gelukte. Toen ze bij toeval werden ontdekt, was het boekwerk al in druk. Zijn wij goed ingelicht, dan waren de regesten van dr. Heerema van Voss echter regesten in technische zin en dus zeer beknopt. De regesten die Zwart geeft, bevatten veel meer en zijn daardoor voor een veel breder historisch belangstellend publiek toegankelijk gemaakt. Bovendien heeft de uitgever de moeite genomen op de blz. 249-314 een keuze uit de akten en stukken in extenso af te drukken, waardoor de vorm die de koopakten en rentebrieven, testamenten en volmachten, huurcontracten en huwelijksvoorwaarden vier eeuwen geleden vertoonden, duidelijk wordt, maar ook vaak cultuurhistorisch interessante zaken uitvoerig aan de orde worden gesteld. Lange tijd heeft men gemeend, dat het Protocol Cleuting het enige bewaarde van vóór 1809 in Friesland was, maar toen Zwart met zijn werk bezig was, bleek in het Rijksarchief ook en wel al sinds 1898 een protocol van notaris P. Alma te Franeker te berusten, dat weliswaar 70 akten omvat, maar slechts uit de korte periode 3 februari-19 november 1648. Bovendien zijn onlangs ook nog twee protocollen van Bildtse notarissen gevonden, waarop, naar wij vernemen, de heer Zwart zich inmiddels ook reeds vol vuur heeft geworpen.
Het belang van het protocol Cleuting en dus van de uitgave ervan schuilt in het feit, dat in tegenstelling met andere streken Friese notarissen zich van de door de overheid opgelegde verplichting tot het opmaken van een protocol ook vóór 1809 — nog wel op straffe van verlies van de notariële bevoegdheid! — weinig of niets hebben aangetrokken. De reden daarvan werd reeds door S. Koopmans in zijn boek Het Notariaat in Friesland vóór 1811 (1883) besproken. Deze auteur ontleende aan de jurist Binckes de uitspraak: „'t Schijnt dat de smaak der natie in deze Provincie altijt tegens de protocollen is geweest, omdat zonder die hunne uiterste willen en schuldbrieven beter secreet konden blijven." En Zwart comimentarieert dit citaat, dat volkspsychologisch en sociaal beschouwd bijzonder interessant is, aldus: „Ik geloof, dat deze schrijver gelijk heeft. De mentaliteit van het publiek is wel veranderd, maar ook thans komt nog al eens de vrees voor, dat door het opmaken van een notariële akte zaken bekend zullen worden aan personen en instanties, die men er liever buiten houdt. Wanneer dit het geval is, maakt men liever geen akte op, of, als er geen notariële akte verplicht is, een onderhands stuk. Natuurlijk speelt hierbij ook de kostenkwestie een rol, maar toch is, dunkt mij, ook nu de gemelde „smaak der natie" nog niet geheel verdwenen." Het zou van belang zijn te weten, of deze mentaliteit ook elders voorkomt en of zij tot het platteland en bepaalde sociale kringen is beperkt.