Aan het einde van de negentiende eeuw en in de eerste helft van de twintigste eeuw is met de uitbreiding en de latere wederopbouw in bijna elke wijk van Arnhem en in Velp en Elden een katholieke parochie gesticht.

In de achttiende eeuw moet dat volstrekt onvoorstelbaar hebben geleken.

Met dubbeltjes en kwartjes en de inzet van velen werd grond aangekocht en bouwrijp gemaakt, niet alleen voor kerken en kapellen, maar ook voor grote pastorieën. Midden in de samenleving werd ruimte gemaakt en luisterrijk ingericht om het leven te oriënteren op de Verrezen Heer en op elkaar, bij voorkeur op de hulpbehoevenden.

De zondagsmis en de viering van de vele kerkelijke feesten bepaalden het levensritme in de verschillende wijken. De actieve en passieve deelname aan het veelzijdige kerkelijke leven was groot en intens. Ook het aantal pastores was groot. Vanuit ons land gingen er meer pastores elders in de wereld werken dan vanuit enig ander land.

De katholieke zuil stond stevig en fier. Ten tijde van het Rijke Roomse Leven in de twintigste eeuw moet het ondenkbaar zijn geweest dat alle parochies in Arnhem en Velp in de eenentwintigste eeuw zouden worden samengevoegd.

Ontwikkelingen in kerk en samenleving hebben geleid tot een andere beleving van het katholieke geloof en van de parochie als het wijkgebondenentrum ervan.

De parochies gingen samenwerken. In Arnhem-Noord was er vanaf 1993 het zogenaamde samenwerkingsverband JJOV (St. Jan - St. Joseph - OLV Onbevlekt Ontvangen). Daarnaast was er samenwerking van de H. Hart- met de Verrijzenisparochie. In het centrum van Arnhem zochten de Martinus-en de Walburgisparochie toenadering. En in het oosten van de stad gingen de Willibrord- en de Nicolaasparochie intensief samenwerken, waarbij ook de OLV Visitatieparochie uit Velp zich aansloot.

Alle toenadering en samenwerking resulteerde op 1-1 -2005 in de oprichting van een nieuwe parochie voor Arnhem-Noord, Velp en Rozendaal: RK Parochie De Wijngaard. In Arnhem-Zuid waren de H. Geest- en de Sacramentsparochie al op 1-1-1 992 samengevoegd. De H. Lucasparochie in Elden sloot zich aan, zodat op 1-1-2005 een nieuwe parochie ontstond voor Arnhem-Zuid en Elden: De Emmausparochie. Op 1 januari 2011 zijn deze Emmausparochie en RK Parochie De Wijngaard opgegaan in één parochie voor Arnhem, Velp en Rozendaal onder de naam RK Parochie Sint Eusebius.

In deze regio werden er kerken aan de eredienst onttrokken om te worden verkocht. Het is verdrietig afscheid te moeten nemen van karakteristieke plaatsen waar rouw en trouw is beleefd en waar uiteindelijk een kleine groep steeds meer beheertaken trouw heeft behartigd. De grote stedelijke St. Eusebiusparochie is erfgenaam van een rijke traditie en geroepen een goede erflater te zijn. De inzet van haar leden en de financiële middelen blijken beperkt. Onze energie moet nu vooral ingezet worden voor geloofsontwikkeling en diaconale projecten. Helaas zijn er bijna geen mogelijkheden meer voor de instandhouding van kerken en pastorieën, al zijn ze van grote cultuurhistorische waarde.

Dit boek brengt sfeervol de kerken in beeld die we hebben moeten sluiten. Fotograaf Jan van Dalen heeft vele jaren in en rondom een aantal kerken van de huidige St. Eusebiusparochie gefotografeerd. Dankbaar selecteerden we uit zijn uitgebreide collectie ter herinnering aan onze kerken. Er zijn ook foto's ter beschikking gesteld door parochianen en een DVD door TV Gelderland. De beknopte begeleidende teksten plaatsen de foto's in een historisch kader. De geschakelde fusietrajecten waren noodzakelijk, maar ook pijnlijk.