Midzomer
Liefde redeneert niet: het kwam bij het jonge, puriteinse meisje Judith Sheramy niet op, dat zij helemaal niet paste bij de slavenhandelaar en avonturier Philip Larne. Tegen de wil van haar ouders ging zij met hem mee, de wildernis van Zuid-Carolina in.

Haar leven werd één grote strijd: de strijd om haar diepste 'zelf', haar romantische liefde, de strijd om in de wildernis iets te scheppen dat bij de anderen ontzag af zou dwingen en haar omhoog zou heffen, de strijd om hierin toch haar menselijkheid te bewaren, de strijd om een traditie te vestigen, een nobele traditie..

Van romantisch meisje wordt zij een rijpe zelfbewuste vrouw, koningin van haar trotse bezitting. En naast haar komt ten slotte te staan de man, haar tegenpool, die zij in wijze beheersing heeft weten te veroveren om samen dat op te bouwen wat hun trots uitmaakt: de Ardeith plantage met haar velden en negers, hun kinderen en het geluk van een in een aanzienlijke traditie verlopend leven.

Blanke slaven
In het middelpunt van Als de katoen rijpt... staat een vrouw uit die andere wereld, die van de 'arme blanken', de blanke slaven, die het in hun verpaupering veel slechter hebben dan de negerslaven.

Judith's schoonzusje is in deze wereld in het havenkwartier verzeild geraakt, waar het stinkt en waar de armoe door de sloppen waart. Haar dochter Corry May Upjohn wil geen 'arme blanke' blijven en daartoe is haar - al wil zij goed blijven - geen middel te erg.

De oorlog tussen de Noordelijke en de Zuidelijke staten komt haar te hulp. Wel verliest zij haar grote liefde: Budge, die met haar weg wilde trekken de stroom over naar Frans gebied, wordt als deserteur gefusilleerd. Maar zij vindt een rijk leven naast Gilday, de 'koffersjouwer' uit het Noorden. Nu is zij de rijke en haar Gilday heeft de macht Ardeith en Ann Larne te maken en te breken.

Gilday trouwt haar niet: hij laat haar zitten met de kleine Fred. Die heeft de aard van haar en Gilday: hij weet wat hij wil en is nuchter en praktisch. De rivier heeft zijn liefde en de wil de rivier te temmen beheerst hem.


]Nieuwe adel
De tegenstelling Noord-Zuid is over de gehele wereld die van nuchter verstand en klare zakelijkheid tegenover luchtige charme en gemoedelijke hartelijkheid. Eleanor, dochter van de grote dijkaannemer Fred Upjohn, trouwt met Kester Larne, nuchtere zakelijkheid met elegante charme. Kester gaat luchtig over schulden en zorgen heen, de zakenvrouw Eleanor doet alles om de boekhouding op peil te brengen.

Als de wereldoorlog uitbreekt, neemt Kester dienst. Eleanor blijft alleen met een belaste plantage en in een katoencrisis, die bovenmenselijke inspanning en ongelofelijke handigheid vereisen. Zij redt niet alleen Ardeith, zij wordt door haar moedige zakelijkheid schatrijk. Hier is zij trots op en juist dit verwijt Kester haar. Een volledige breuk volgt uit het conflict. Het kind zorgt voor de hereniging: beiden erkennen eigen fouten en elkaars goede hoedanigheden en op deze basis groeit hun geluk.

Het was een lange weg van de wildernis der 18de eeuw, langs bloeiende velden en havensloppen, vol zweet en tranen van verdriet en vreugde, langs vele tegenstellingen en conflicten naar het geluk der eenheid. Een weg vol menselijke hoogten en diepten, tegen de achtergrond van rijpende katoenvelden, die de geslachten der Larnes en Upjohns aflegden als symbool, niet alleen van Amerika's geschiedenis, maar van die der gehele mensheid.