De twintigste eeuw was `de eeuw van het kind'. Waar Ellen Key in haar gelijknamige boek uit 1900 vurig voor pleitte, gebeurde: het kind werd bevrijd van de starre pedagogische begeleiding tot volwassene en kreeg meer ruimte voor spontane ontwikkeling. Het ziet er echter naar uit dat deze bevrijding uit de hand gelopen is. Het kind lijkt vooral 'bevrijd' uit zijn kinderwereld door de onvermijdelijke toegang tot de volwassen massamedia. Zonder censuur, maar ook zonder pedagogische begeleiding. Hedendaagse kinderen zijn voortijdige volwassenen.

Opvoedingsideeën van volwassenen houden daarmee geen rekening doordat ze nog stammen uit de 18e eeuw. Wat ontbreekt, is een helder zicht op de opvoedingsdoelen.
Enerzijds wordt volwassenheid niet voorgeleefd, want de moderne volwassene is volgens traditionele criteria tamelijk onvolwassen: hij experimenteert met relaties, is dikwijls ongehuwd, en volgt levenslang onderwijs.
Anderzijds is ook het helder formuleren van opvoedingsdoelen nagenoeg onmogelijk geworden.
De hedendaagse nadruk op empirisch onderzoek heeft het gevaar verscherpt waarvoor de Nederlandse pedagoog Langeveld zo heftig heeft gewaarschuwd: het gevaar dat empirische gegevens over de ontwikkeling worden opgevat als richtlijnen voor de opvoeding. En zo is dan ook de pedagogiek gekenmerkt door gemankeerde volwassenheid.

Dit essay houdt een pleidooi voor een pedagogiek die zich ondanks de waan van de dag weer durft te wijden aan bezinning op het doel van de opvoeding. Hierbij wordt aanbevolen terug te grijpen op het klassieke middel-doel denken van een ten onrechte verguisde 19e-eeuwse pedagoog als Herbart.

De auteur, Willem Koops, is hoogleraar in de ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Utrecht en aan de Vrije Universiteit te Amsterdam.