Conditie: beschadiging aan de bovenzijde van de rug en een opdracht op de Franse pagina

Afbeeldingen:
Les Archanges I t/m III - Les Évangélistes IV t/m VII
La Vierge et le Christ VIII t/m XIX
La Légende Dorée XX t/m XXX
Frontispice Anne de Bretagne en prière
Pag. 9 Les Armoiries d'Anne de Bretagne

VERVE est une revue artistique et littéraire fondée à Paris en 1937 par le critique d'art Tériade.
Tériade a publié 26 numéros (simples et doubles) entre 1937 et 1960, imprimés principalement chez Draeger et comprenant des lithographies travaillées par Fernand Mourlot. Sous-titrée « revue artistique et littéraire paraissant quatre fois par an », Verve va connaître une suspension d'activité partielle durant la Seconde Guerre mondiale en publiant des numéros spéciaux de 40 pages portant sur des manuscrits médiévaux, principe que Tériade poursuivit par la suite.
La première livraison propose sur 114 pages une innovation, des photographies pleines pages imprimées en héliogravure, placées au même niveau que les reproductions d’œuvres de peintres, à savoir ici Brassaï. La couverture originale est signée Henri Matisse, qui en fit d’ailleurs d'autres.


Het Grote getijdenboek van Anna van Bretagne is een getijdenboek uit het eerste kwart van de 16e eeuw gemaakt in opdracht van Anna van Bretagne en verlucht door Jean Bourdichon.
Het handschrift bestaat uit 238 folio’s van fijn perkament.
Het is geschreven in het Latijn met Franse rubriceringen.
Anne gaf opdracht aan Jean of Jean Bourdichon voor de vervaardiging van het handschrift in 1503 en het was afgewerkt in 1508 zoals we weten uit een brief van Anne van 14 maart 1508
Vandaag wordt het bewaard in de Bibliothèque nationale in Parijs, als ms. lat. 9474

Dit getijdenboek onderscheidt zich qua samenstelling tamelijk grondig van het “gemiddelde” getijdenboek in zoverre we daarvan kunnen spreken. De meeste getijdenboeken hebben naast een kalender en de getijden van Onze Lieve Vrouw, een aantal andere getijden zoals de getijden van het Heilig Kruis en de getijden van de Heilige Geest. Over het algemeen vindt men in het boek na de kalender en de uittreksels uit de vier evangelies eerst de volledige Mariagetijden met de acht gebedsstonden. Vervolgens komen bijvoorbeeld de getijden van het Heilig kruis met zijn acht gebedsstonden en daarna de getijden van de Heilige geest weerom met zijn acht gebedsstonden. Daarna volgen de boetepsalmen en de litanie en vervolgens het officie van de doden.
Openingsverzen van het Evangelie van Johannes, f. 17r

De ‘Grote getijden van Anna van Bretagne’ zijn compleet anders georganiseerd. Het bevat na de kalender en de uittreksels uit de evangelies de basisgetijden (Mariagetijden, Kleine getijden van het Heilig Kruis en de Kleine getijden van de Heilige Geest), maar die zijn gerangschikt volgens de gebedsstonden. De getijden beginnen met de metten en de lauden eerst van de Heilige Maagd, vervolgens van het Heilig Kruis en ten slotte van de Heilige Geest. Daarna volgen, na een inleidende miniatuur, de priem van de Mariagetijden, de Kruisgetijden en de Heilig Geest getijden. Vervolgens komt de sext voor de drie basisgetijden en zo gaat het verder tot de vespers. De completen van de drie getijden worden niet ingeleid door een volbladminiatuur, maar de tekst heeft wel een volledige margeversiering rondom de tekst (dit in tegenstelling met de andere tekst pagina’s).

Na deze getijden volgen zoals in de klassieke getijdenboeken de zeven boetepsalmen en de litanie en vervolgens het dodenofficie. Het officie voor de doden wordt gevolgd door de suffragia, de gebeden tot de heiligen. Deze sectie is in het getijdenboek van Anna van Bretagne het meest geïllustreerde deel. Ze telt 28 volbladminiaturen die telkens de heilige of heiligen die aangeroepen worden voorstellen. De eigenlijke getijden moeten het stellen met slechts negen volbladminiaturen.

Het getijdenboek wordt afgesloten met enkele losse gebeden en de passie van Christus uit het evangelie van Johannes. Opmerkelijk is trouwens ook dat de gebeden tot de H. Maagd, “Obsecro te” en “O intemerata”, die normaal voorafgaan aan de Mariagetijden, hier achteraan in het boek te vinden zijn.
Het getijdenboek van Anna van Bretagne bevat een bijzondere vorm van margeversiering. We vinden in de marges namelijk meer dan 330 natuurgetrouwe tekeningen van planten uit die tijd op een achtergrond van bladgoud. Elke plant is bovenaan de pagina benoemd met zijn Latijnse naam en onderaan met zijn gebruikelijke Franse naam. Op de planten zijn de gebruikelijke insecten, vlinders, slakken etc. toegevoegd. In 1894 schreef Jules Camus (Giulio Camus), een Frans botanicus en entomoloog professor aan de universiteit van Turijn, het werk "Les Noms des plantes du livre d'heures d'Anne de Bretagne".

Jean Bourdichon (1456 à 1457 – 1520 à 1521) was een Frans schilder en miniaturist die werkte voor het Franse hof tussen het einde van de 15e en het begin van de 16e eeuw. Hij werd geboren in Tours (niet gedocumenteerd) in 1456 of 1457 en overleed er tussen 1520 en 1521. Hij werd benoemd tot "schilder van de koning" door vier opeenvolgende Franse koningen namelijk: Lodewijk XI, Karel VIII, Lodewijk XII en Frans I. Bourdichon is voornamelijk gekend als miniaturist en zijn belangrijkste werk is het getijdenboek dat hij maakte in opdracht van Anne van Bretagne: de Grote getijden van Anna van Bretagne. Naast de talrijke handschriften die hij verluchtte zijn er ook een aantal schilderijen op paneel aan hem toegeschreven.
Bourdichon kreeg zijn opleiding waarschijnlijk bij Jean Fouquet of in diens atelier bij de zogenoemde Meester van de Boccaccio van München een van de zonen van Fouquet. Maar ook dit is allesbehalve zeker, het bestaan van een Fouquet atelier wordt door sommige onderzoekers sterk in twijfel getrokken.
De kunstenaar raakte na zijn dood vrij snel vergeten hoewel hij een grote invloed uitoefende op de schilderkunst in de streek van de Loire in het begin van de 16e eeuw. Zijn belangrijkste werk, de Grote getijden van Anna van Bretagne, werd lange tijd toegeschreven aan Jean Poyet die trouwens voor Anne van Bretagne een klein gebedenboek maakte. De fout werd in 1880 ontdekt toen André Steyaert een kwitantie vond voor de betaling van de, voor die tijd, grote som van 1050 livres tournois of 600 écus d'or aan Jean Bourdichon door Anne van Bretagne waarin ze preciseerde dat het was ... tant pour le recompenser de ce qu'il nous a richement et sumptueusement historié et enlumyné unes grans heures pour nostre usaige et service où il a mis et emploé grant temps ... (vrij vertaald: om hem te belonen voor het rijkelijke en weelderige verluchten en voorzien van miniaturen van een groot getijdenboek voor gebruik door ons, waaraan hij zeer veel tijd besteed heeft).
(bron: Wikipedia)