Als oude liederen verklinken door Hal Borland

Broeder der beren, zo noemt zich het Indiaanse jongetje van de Ute-stam, dat na de dood van zijn ouders alleen is achtergebleven in de bergen van Colorado, met als enige metgezel een jong beertje. Hij gaat op jacht en op de visvangst, houdt de oude gebruiken in ere en zingt de oude liederen zoals die hem door zijn moeder zijn geleerd. Dan echter wordt hij plotseling uit de stilte van zijn bossen weggehaald en naar de vreemde, vijandige wereld van de blanken gebracht, waar hij als Thomas Zwarte Stier naar school gaat, om na verloop van tijd in de rodeo-arena te belanden, waar hij als Tom de Zwarte Moordenaar, een duivelse figuur, op leven en dood met bronco's worstelt en deze halfwilde paarden uit het zuidwesten van Amerika afjakkert en menigmaal de dood injaagt. Hij levert ook een verwoede strijd met zichzelf, hij vecht tegen zijn verleden, om dan ten slotte toch terug te keren naar zijn bergen, waar hij met zichzelf in het reine komt. Een boeiend, aangrijpend boek, gespeend van alle romantische vertelsels die ons zo menigmaal over Indianen zijn voorgeschoteld, dat ons dichter bij de natuur en de bewoners van een vreemde wereld brengt.

Soldaat van Oranje '40-'45 door Erik Hazelhoff Roelfzema

'Soldaat van Oranje' lijkt op het eerste gezicht een vreemde titel voor de oorlogsmemoires van Erik Hazelhoff Roelfzema. Hij was namelijk naar gangbare begrippen een onmogelijke soldaat en bovendien slechts onder voorbehoud 'van Oranje'. De militaire mentaliteit lag hem niet en van gehoorzaamheid en discipline moest hij niets hebben, zodat het eigenlijk allerminst te verbazen was dat hij ten slotte ter verwijzing naar de krijgsraad werd voorgedragen. Wat Oranje betreft nam hij kennelijk een slag om de arm, want in zijn boek schrijft hij: „Wij beoordeelden iedereen uitsluitend naar zijn prestaties in de strijd tegen de overweldiger, en wie daarin te kort schoot - al was het de koningin zelf geweest - hield voor ons op te bestaan." Ondanks - of misschien dank zij - zijn gebrek aan ontzag voor rang en positie, was hij ten tijde van de bevrijding kapitein-vlieger, ridder in de Militaire Willems Orde en adjudant van Koningin Wilhelmina, na de Tweede Wereldoorlog van meer kanten te hebben beleefd dan wellicht enig ander Nederlander: invasie, studentenverzet, Oranjehotel, ontsnapping, de strijd in en vanuit Londen, geheime dienst, nachtelijke landingen in Scheveningen, RAF-piloot, luchtaanvallen op Berlijn en terugkeer in Nederland met de Koningin en Prinses Juliana. Bij het lezen van dit boek, waarin al deze wederwaardigheden met spanning en humor worden weergegeven, komt spoedig de volle strekking van de titel naar voren: in de jaren 1940 - 1945 omvatte 'soldaat' iedereen - burger of militair, man en vrouw, bezet, gevangen of in vrijheid - die de vijand het hoofd bood; ,Oranje' betekende ,vaderland' en ,vrijheid' voor een ieder - oranje, roze of rood - die met z'n oor tegen zijn radio'tje nieuwe moed putte uit de stem van de Koningin in Londen. Zo spreekt de titel ,Soldaat van Oranje' voor iedereen die in de oorlog Nederland naar beste weten heeft gediend. In veel van wat Erik Hazelhoff Roelfzema beschrijft ben ik zelf betrokken geweest. Hij geeft ons een persoonlijk, menselijk verhaal, maar ook een document dat veel onthult wat tot nu toe onbekend bleef. Menig lezer, vooral onder de jongeren, zal zich verbijsterd afvragen: „Zou het nu werkelijk zo geweest zijn?" Door omstandigheden kan ik hier het antwoord op geven: „Ik ben erbij geweest, en zo was het." De Prins der Nederlanden

De walskoningen door Hans Fantel

Ja, koningen, dat waren ze, koningen in het rijk van de muziek. Geboren als zoon van een eenvoudige herbergier, heeft de eerste Johann Strauss als componist en dirigent de wereld de wals gebracht. Zijn zoon, eveneens Johann geheten, heeft de wals, de meest romantische dans aller tijden, onsterfelijk gemaakt met composities als An der schönen blauen Donau, Der Kaiserwalzer en Geschichten aus dem Wienerwald. Helaas werd de familieband ontwricht door verdeeldheid en een alles verterende jaloezie, met het gevolg dat hun beider leven in het teken van dramatische gebeurlijkheden heeft gestaan en de laster hun niet bespaard is gebleven. Niettemin wisten zij in hun muziek de zwierige geest te verklanken van de Oostenrijkers en het bruisende, sprookjesachtige Wenen, van de eenvoudigste herberg tot de luisterrijke zalen van het keizerlijk paleis. Er is wel beweerd dat de betekenis van elk genre muziek voornamelijk ligt in de omstandigheden waaruit het is voortgekomen. Door de fascinerende persoonlijkheid van de wals-koningen, alsmede hun tijd op zo'n boeiende wijze te doen herleven, leidt Hans Fantel ons de wereld van het muzikale genie binnen, een wereld die ons nader brengt tot hun scheppingswerk en tevens de grootste bewondering afdwingt.

Het meesterwerk door William E. Barrett

In elk opzicht was het schilderij een waar meesterwerk: een volmaakte zeventiende-eeuwse uitbeelding van de Christus, zoals hij door Pontius Pilatus aan het volk werd overgeleverd om gekruisigd te worden. Bij Kirk Donner, zelf schilder, en enkele genodigden verwekte de aanblik een ware sensatie; stuk voor stuk voelden ze zich sterk bij de dramatische handeling betrokken. Meteen daarop volgde echter een nog grotere schok: ieder van hen herkende in een van de figuren zichzelf, het gezicht weliswaar vertrokken van haat, maar onmiskenbaar het eigene, te midden van de uitzinnige schare die schreeuwde: "Kruisig Hem!" Was het magie, hypnotisme, zinsbegoocheling? Of lag er aan het schilderij van Boniface Rohlmann een goddelijke vingerwijzing ten grondslag? Donners speurtocht naar het antwoord op die vragen voert hem naar de geboorteplaats van de schilder, het eeuwenoude Duitse stadje Friedheim, waar die zomer de traditionele passiespelen worden opgevoerd. Hier stuit hij op een spoor dat teruggaat tot in het verre verleden, waarbij een aangrijpende geschiedenis aan het licht komt. Het merkwaardige daarbij is echter dat deze, zij het in mildere vorm, zich in het tegenwoordige Friedheim blijkt te herhalen. Dit ongemeen boeiende verhaal met zijn meesterlijk uitgebeelde karakters is stellig als het hoogtepunt van William Barretts oeuvre te beschouwen.