Published for the exhibition 'David Livingstone and the Victorian Encounter with Africa', held at the National Portrait Gallery in 1996

Six essays discuss not only the life of this extraordinary man but also his historical and social circumsyances that defined the nature of the Europian/African relationship. The book addresses the ideological issues raised by African exploration in the mid-nineteenth century, and, through the wealth of its illustrations, recreates the remarkable visual culture surrounding this fascinating historical episode.

David Livingstone (1813-1873) was een Schots zendeling en een van de bekendste ontdekkingsreizigers van zuidelijk Afrika.
Dwars door Afrika
In 1852 trok Livingstone noordwaarts vanuit Kaapstad richting de Makololo-nederzetting Linyanti (tegenwoordig in Noord-Botswana). Daar ontmoette hij de nieuwe koning, Sekeletu, zoon van Sebituane. Deze betoonde zich net zoals zijn vader zeer vriendelijk tegenover Livingstone. Hij gaf deze een groep van 27 Makololo's mee om hem te vergezellen tijdens zijn reis.
Livingstone vertrok in januari 1854 stroomopwaarts over de Zambezi. Na de Zambezi bijna tot aan de bron gevolgd te zijn, ging hij westwaarts richting de kust. Hierbij kwam hij in Portugees gebied (Angola) en kwam hij voor het eerst in aanraking met slavenhandel. Dit vervulde hem met afschuw. Na een reis van 2400 km door grotendeels nog onbekend gebied, bereikte Livingstone Luanda waar de Portugezen hem zeer hartelijk ontvingen. In september volgde Livingstone de weg terug, maar het duurde bijna een jaar eer hij Linyanti weer bereikte.
Nog geen maand later vertrok Livingstone opnieuw, ditmaal de Zambezi stroomafwaarts volgend. Op 17 november 1855 bereikte hij een reusachtige waterval die hij de Victoriawatervallen noemde. Op 10 mei 1856 kwam hij in de Mozambikaanse stad Quelimane aan, waarmee hij de eerste persoon was die van west naar oost dwars door Afrika was getrokken. In Engeland werd Livingstone als een held binnengehaald.
De Britse regering en de Royal Geographical Society bekostigden de volgende expeditie van Livingstone. Hij wilde met deze expeditie het zuidoosten van Afrika openleggen voor de handel. Hier had hij twee redenen voor. Ten eerste hoopte hij dat de komst van 'normale' handel een belangrijke factor zou zijn voor de uitroeiing van de Arabische slavenhandel in het gebied. Ten tweede hoopte hij dat dit de regio ook voor de christelijke zending zou openen. Livingstone was van plan om de Zambezi te bevaren met de hiervoor in Liverpool gebouwde stoomboot Ma-Robert. Dit was het eerste schip ter wereld met een stalen romp. In mei 1858 stond Livingstone aan de mond van de Zambezi.
De reis bleek echter tegen te vallen. Tot aan Tete verliep de reis voorspoedig, maar de stroomversnellingen van Quebrasa waar Livingstone op zijn vorige reis zonder ze te zien omheen was getrokken bleken moeilijker te zijn dan hij had gedacht en de Ma-Robert kon hier niet verder.
Livingstone besloot daarop zijn aandacht te verleggen naar de Shire, een zijrivier van de Zambezi, maar ook hier werd hij door stroomversnellingen tegengehouden. Daarom besloot hij het gebied te voet verder te verkennen. Hij ontdekte het Chiwameer en hoorde van het bestaan van het Nyasameer (het huidige Malawimeer). Bij een volgende tocht trok hij de Shire op tot aan de stroomversnellingen om vervolgens over land naar het Malawimeer te reizen. Hier kwam hij op 16 september 1859 aan.
Hier bevond hij zich aan een van de drukste slavenroutes die vanuit het binnenland naar de kust voerde. Om verder te kunnen, stuurde Livingstone plannen terug naar Engeland om een boot te laten maken die uit elkaar genomen kon worden en zo voorbij de stroomversnellingen naar rustiger water gedragen kon worden. Een enkele gewapende boot op het Nyasameer kon de slavenhandel een grote slag toebrengen, zo geloofde hij.
Een van de belangrijkste vragen van de geografie van Afrika in deze tijd was de precieze locatie van de bron van de Nijl. Burton en Speke hadden respectievelijk het Tanganyikameer en het Victoriameer ontdekt, maar de kaart van het gebied was nog erg onduidelijk. David Livingstone werd gevraagd om dit raadsel op te lossen. Livingstone geloofde dat de rivier wellicht door de door Burton en Speke gevonden meren stroomde, maar dat de eigenlijke bron zuidelijker lag.
Op 19 maart 1866 vertrok Livingstone vanuit Zanzibar naar de Ruvuma. Hij trok eerst langs de Ruvuma, daarna over land naar de Shire, en vervolgens noordwestwaarts naar het Tanganyikameer. Livingstone en zijn expeditie leden honger; de gebieden die zij doortrokken waren ooit landbouwgebieden geweest, maar de slavenhalers hadden ze voor een groot deel ontvolkt.
Bij aankomst aan het Tanganyikameer waren het nota bene Livingstones grootste vijanden, Arabische slavenhandelaren, die hem verzorgden en hem meenamen westwaarts. Hier zette hij het Mwerumeer op de kaart. De slavenhandelaren keerden terug naar Ujiji aan het Tanganyikameer, maar Livingstone trok door naar het zuidoosten waar volgens hem nog een meer moest liggen. Slechts vier mannen begeleidden hem. Uiteindelijk bereikte de kleine expeditie het Bangweulumeer, maar de leden hadden geen ruilmiddelen meer en Livingstone was ernstig verzwakt. Hij kon niet verder reizen en moest zich opnieuw onder de zorg van slavenhandelaren stellen. Pas in 1869 bereikte hij Ujiji.
Met slechts drie helpers, Susi, Chuma en Gardner, trok hij in 1870 noordwestwaarts en bereikte op 29 maart 1871 de Lualaba. Livingstone dacht dat hij de Nijl bereikt had, maar hij had zich vergist: hij bevond zich langs de Kongo. Livingstone keerde terug naar Ujiji, in de hoop daar proviand te krijgen, maar deze was tussen Zanzibar en Ujiji door een karavaanleider gestolen.
"Dr. Livingstone, I presume?"

In Europa en de Verenigde Staten was men zich echter zorgen gaan maken over de bekende ontdekkingsreiziger. Een van de personen die erop uitgestuurd werd om hem te zoeken was een journalist van The New York Herald, Henry Morton Stanley. Op 10 november 1871 ontmoetten de twee elkaar in Ujiji. Stanley sprak bij de ontmoeting wellicht de later legendarische woorden "Dr. Livingstone, I presume?" ("Dr. Livingstone, naar ik mag aannemen?"), hier is alleen geen enkel bewijs voor.
Stanley probeerde Livingstone over te halen naar de kust terug te keren om proviand en een nieuw gebit te halen, maar Livingstone weigerde. Nadat hij nieuwe proviand had ingeslagen trok hij opnieuw naar het Bangweulumeer waar hij de bronnen van de Nijl vermoedde. Bij Livingstone kwam het bange vermoeden op dat hij al die tijd achter de Kongo in plaats van de Nijl had aangejaagd - later bleek dit inderdaad het geval. Door moerassen en ander onherbergzaam terrein ploeterde hij voort.
Op 1 mei 1873 stierf Livingstone in hartje Afrika.
(bron: Wikipedia)

ontdekkingreiziger - Afrika - Victoriaans tijdperk - zendeling