Hij droeg de bijnaam "Le Douanier", omdat hij bij de douane werkte. Zijn werk bleef lang onopgemerkt, maar eenmaal ontdekt werd het bejubeld om zijn artistieke kwaliteit.

Henri Rousseau werd geboren in Laval. Hij nam dienst in het leger en werkte onder andere in een tolhuisje aan de rand van Parijs. Pas op 40-jarige leeftijd begon hij met schilderen. Hij had geen artistieke opleiding genoten en kon dus onbelemmerd door tradities van de klassieke opleidingen werken. Tijdens zijn leven werd zijn werk niet gewaardeerd en zelfs belachelijk gemaakt, Rousseau zelf bleef echter altijd in zijn kunst geloven. Hij probeerde te werken in de stijl van de volgelingen van Ingres, maar dit is hem nooit gelukt. Hij kreeg veel kritiek op zijn kinderlijke stijl, en het werd hem verweten dat hij maar wat aanprutste. Als je zijn werk echter beter bekijkt, zie je dat zijn manier van schilderen zeer geraffineerd is. Zijn werk werd ook juist gewaardeerd vanwege de onschuldige primitieve kwaliteiten ervan. Het waren de Spaanse schilders die hem als eerste opmerkten en hem tot de avant-garde rekenden. In 1908 hield Pablo Picasso een banket ter ere van Henri Rousseau, waar ze hem spottend belaadden met medailles en hem uitlachten.

Rousseau is nooit buiten Frankrijk geweest, en moet zijn inspiratie dan ook uit geïllustreerde boeken en botanische tuinen hebben gehaald. Overigens beweerde hij tijdens zijn diensttijd naar Mexico te zijn uitgezonden. Henri Rousseau stierf op 66-jarige leeftijd.