Als het met Pietje of Marietje op school niet goed ging, werd de schoolpsycholoog erbij gehaald om de helpende hand te bieden. Maar om verbeteringen te kunnen realiseren, is het nodig te verklaren hoe iets werkt en te controleren of het resultaat inderdaad onbevredigend is. Psychologen die met het onderwijs te maken kregen, begonnen dan ook al gauw te beseffen, dat zij erachter moesten zien te komen hoe leren in zijn werk gaat en hoe je de resultaten kunt beoordelen. Hiermee was een nieuwe loot aan de stam van de psychologie ontsprongen: de onderwijspsychologie. Van deze tamelijk prille, interdisciplinaire wetenschap zijn de grenzen nog niet scherp getrokken. Dit leerboek voor de onderwijspsychologie behandelt drie fundamentele en met elkaar samenhangende thema's.
Het eerste deel geeft een overzicht van psychologische theorieën die licht werpen op de vraag hoe leerprocessen verlopen en hoe de instructie van leertaken als rekenen, lezen en probleem oplossen het best verlopen kan. Dit deel besluit met een korte schets van de, nog weinig onderzochte, invloed van sociale factoren.
Het tweede deel is geheel gewijd aan de toets als instrument om onderwijsresultaten te meten. Gewoonlijk wordt de term 'toets' eng opgevat: men bedoelt dan de zgn. 'objectieve' toetsvormen (keuze-, en kort- antwoordvragen). Hier wordt uitdrukkelijk ook het essayproefwerk of de mondelinge overhoring als 'toets' beschouwd. De termen 'toets' en 'toetsing' fungeren dus als verzamelbegrippen voor álle beoordelende activiteiten. Waar het in deel 2 om gaat is aan te tonen dat de krachtigste hefboom om verbeteringen in het onderwijs te bewerkstelligen, gelegen is in een meer objectieve en rechtvaardige beoordeling.
In het derde deel wordt uit de doeken gedaan hoe verbetering van leerproblemen kan worden bereikt door een juiste diagnostiek en behandeling.
De wisselwerking tussen theorie en praktijk wordt met de beschrijving van drie markante gevallen geïllustreerd.