De mens is zowel bewonderenswaardig als weerzinwekkend. Hij levert grootse prestaties op het gebied van ambachten, wetenschappen en kunst, maar heeft er ook geen moeite mee om miljoenen weerlozen af te slachten en de aarde, zijn eigen omgeving, ernstig te beschadigen. Ook één en dezelfde persoon laat een mengsel zien van goede daden en laakbare handelingen. Bovendien worden wij allemaal geconfronteerd met gedrag van onszelf en van anderen dat wij niet kunnen rechtvaardigen en die we achteraf niet begrijpen. Onze gevoelens zijn dikwijls onbeheersbaar, zij overvallen ons en we kunnen er als regel niet aan veranderen, hoe graag we dat ook zouden willen.
In dit boek wordt ons bestaan geanalyseerd vanuit een combinatie van psychologie, evolutiebiologie en gegevens over de bouw van de hersenen. Centraal staat de stelling dat de evolutie kleine stapjes zet, maar een sprong maakt als er een groot probleem in de omgeving rijst. Bij zo'n sprong wordt aan bestaande, primitieve, langdurig 'uitgeteste' delen van het zenuwstelsel inderhaast een nieuw systeem met nieuwe taken en mogelijkheden toegevoegd.
Tijdens de ontwikkeling van de mens is zo'n sprong herhaaldelijk gemaakt. Het gevolg daarvan is dat wij niet alleen typisch menselijke hersenen hebben, maar ook hersenen die verantwoordelijk zijn voor het gedrag van reptielen en zoogdieren. De evolutie van ons brein is te snel gegaan.
In ons hoofd heerst als gevolg daarvan geen eenheid. Een soort parlement maakt de dienst uit. Er zijn verschillende typen psychische processen die stammen uit verschillende perioden van de geschiedenis. Deze processen gehoorzamen aan verschillende wetten, zij streven verschillende belangen na, zij zijn moeilijk voor elkaar toegankelijk en zij werken slechts matig samen.