Toen Storme vorig jaar het eerste Thorbecke-college hield te Leiden kon die gebeurtenis worden ingebouwd in de vierde eeuwfeestviering van de Leidse universiteit. Het thema van de eeuwfeestviering was de vrijheid in haa verschillende verschijningsvormen, en Storme kon daaraan vasthaken door als onderwerp voor zijn indrukwekkende betoog te kiezen: het recht als bevrijding. Ik zou nu op mijn beurt hiertegen willen aanleunen door wederom een aspect van de vrijheid aan de orde, en wel het dynamische aspect. Ik doe dat niet uit naijver het succes van mijn collega - al zou daar op zichzelf wel enige aanleiding toe zijn-, en evenmin om het Leidse eeuwfeestthema tot ver buiten zijn begrenzingen naar tijd en plaats uit te rekken; maar het onderwerp houdt mij toevallig de laatste tijd nogal bezig, en het is bovendien algemeen genoeg om in brede kring belangstelling te verdienen. De vraag die ik zou willen bezien is de volgende: als men kijkt naar het terrein van traditionele vrijheden en van de fundamentele mensenrechten, welke verschuivingen en welke ontwikkelingen hebben zich dan afgelopen jaren voorgedaan? Ik zal u deze verschuivingen en ontwikkelingen beschrijven, om dan langzamerhand een poging aan te wenden een onderling verband te construeren. Met 'beschrijven' bedoel ik inderdaad: beschrijven- ik signaleer u slechts wat de rechtsontwikkeling in mijn perceptie in feite te zien geeft. Ik heb het dus niet over de vraag wat er eigènlijk had moeten gebeuren, en ik laat mij er ook niet over uit of de gesignaleerde ontwikkelingen goed of kwaad, mooi of lelijk vind. Ik heb het ook niet over de theorie van de grondrechten, maar over de praktijk van de rechtsontwikkeling.