Wetenschap in nazi-duitsland


De roep om een Arische fysica

Over veel aspecten van nazi-Duitsland zijn uitgebreide studies verschenen, maar aan de rol van de wetenschap in het Derde Rijk is tot nu.toe merkwaardigerwijs veel minder aandacht besteed. En dat terwijl de nazi's zich ook op dat gebied nadrukkelijk hebben geroerd.
Duitsland had sinds 1900 een gedegen wetenschappelijke traditie opgebouwd, met name op het gebied van de fysica. In Göttingen, Berlijn en München bestonden universitaire centra waar door onderzoekers als Einstein, Planck, Courant, Franck, Hertz en Sommerfeld belangrijke bijdragen werden geleverd aan de ontwikkeling van de moderne natuurkunde. Vooral na de machtsovername in 1933 probeerden staat en partij het wetenschappelijk denken in Duitsland op één lijn te brengen met de ideeënwereld van het nationaal-socialisme, wat gepaard ging met het dramatische ontslag van talloze prominente joodse wetenschapsbeoefenaars. Een van de meest vergaande pogingen tot nazificering van de wetenschap vond plaats in de fysica, waar de nazi's een Arische variant probeerden te ontwikkelen. Wat was het effect van het ontslagbeleid op de Duitse wetenschappelijke wereld? Waarom mislukte de poging een Arische natuurkunde tot stand te brengen uiteindelijk? In welke mate werd het handhaven van professionele waarden beschouwd als verzet tegen het nationaal-socialisme? De beantwoording van die vragen resulteert in een intrigerend verhaal over een macaber tijdvak in de geschiedenis van de moderne wetenschap. Alan D. Beyerchen is hoogleraar in de geschiedenis aan Ohio State University.