Max Havelaar, geschreven door Multatuli (pseudoniem van Eduard Douwes Dekker), is een klassieke Nederlandse roman die voor het eerst werd gepubliceerd in 1860. Het boek is een aanklacht tegen het koloniale systeem in Nederlands-Indië en vertelt het verhaal van de idealistische en rechtvaardige ambtenaar Max Havelaar.

Het verhaal begint met de introductie van de verteller, die een pakketje manuscripten heeft ontvangen van een oude schoolvriend genaamd Stern. Deze manuscripten bevatten het verhaal van Max Havelaar, een voormalig assistent-resident in Nederlands-Indië. Max Havelaar heeft geprobeerd om de misstanden en uitbuiting van de lokale bevolking aan te kaarten, maar wordt tegengewerkt door zijn superieuren en collega's.

Het grootste deel van het boek bestaat uit de memoires van Max Havelaar zelf. Hij vertelt over zijn ervaringen in Lebak, een regio in Nederlands-Indië waar hij als ambtenaar is gestationeerd. Hij ziet hoe de lokale bevolking wordt onderdrukt en uitgebuit door de Nederlandse koloniale machthebbers en de inheemse adel. Havelaar probeert gerechtigheid te brengen door de misstanden aan te kaarten bij zijn superieuren, maar wordt genegeerd en zelfs ontslagen.

Parallel aan het verhaal van Max Havelaar loopt het verhaal van Saïdjah en Adinda, twee inheemse geliefden die worden gescheiden door de koloniale overheersing. Hun tragische liefdesverhaal symboliseert de onderdrukking en het onrecht dat plaatsvindt onder het koloniale regime.

Max Havelaar is niet alleen een aanklacht tegen het koloniale systeem, maar ook een pleidooi voor rechtvaardigheid en mededogen. Multatuli gebruikt het personage van Max Havelaar om de hypocrisie en hebzucht van de koloniale machthebbers aan de kaak te stellen. Hij bekritiseert ook de Nederlandse samenleving als geheel, die volgens hem medeplichtig is aan de uitbuiting van de inheemse bevolking.

Het boek is geschreven in een meeslepende en vaak satirische stijl. Multatuli maakt gebruik van verschillende verteltechnieken, zoals het inlassen van brieven en documenten, om het verhaal levendig en boeiend te maken. Hij combineert ook verschillende genres, zoals romantiek, politiek en filosofie, om zijn boodschap over te brengen.

Max Havelaar is een belangrijk werk in de Nederlandse literatuurgeschiedenis en wordt beschouwd als een van de eerste moderne romans in Nederland. Het boek heeft een blijvende invloed gehad op het debat over kolonialisme en sociale rechtvaardigheid. Het is een krachtige en indringende roman die de lezer confronteert met de donkere kanten van het koloniale verleden van Nederland.