In de 'Ilias' vertelde Homeros over een fase uit het tiende en laatste jaar van de Trojaanse Oorlog. In de Odyssee gaat het over de laatste 41 dagen van de eveneens tien jaren durende omzwervingen van de held Odysseus - de bedenker van de list met 'het paard van Troje' - die zich de haat van de zeegod Poseidon op de hals heeft gehaald. De godin Athena blijft hem echter wel steunen: zij stelt alles in het werk om Odysseus een behouden thuiskomst te bezorgen.

De Odyssee begint in mediis rebus: op de Olympos vraagt Athena haar vader Zeus of er eindelijk een einde mag komen aan de omzwervingen van Odysseus. Deze verblijft dan al een aantal jaren tegen zijn zin bij de zeenimf Kalypso. Zeus stemt toe en Hermes wordt naar Kalypso gestuurd. Athena zelf vertrekt echter naar Ithaka, waar ze Odysseus' zoon Telemachos aanspoort om een reis te maken met het doel meer over zijn vader te weten te komen. Tijdens dit bezoek worden we ook op de hoogte gesteld van de erbarmelijke situatie op Ithaka. Odysseus' paleis wordt overspoeld door de zogenaamde vrijers: adellijke lieden die in de hoop dat Odysseus nooit meer terug zal keren naar de hand van diens vrouw Penelope dingen. Deze vrijers gedragen zich als bijzonder slechte gasten: ze verteren vele voorraden aan wijn en voedsel die zich in het paleis bevinden.

De eerste vier boeken van de Odyssee zijn gewijd aan Telemachos' reis langs oude vrienden van zijn vader. Deze boeken worden samen ook wel de 'Telemachie' genoemd. Door deze bezoeken krijgt Telemachos (en via Telemachos dus ook de lezer) inzicht in het karakter van Odysseus en zijn daden tijdens de Trojaanse Oorlog.

In het vijfde boek verschijnt Odysseus zelf pas voor het eerst ten tonele. Na zijn door de goden gelaste vertrek bij Kalypso belandt Odysseus opnieuw in een storm die Poseidon op hem afstuurt. Hij spoelt meer dood dan levend aan op Scheria, het eiland van de Phaiaken. Hier wordt hij vriendelijk ontvangen door hun koning Alkinoos en moet, nadat hij zichtbaar ontroerd raakt door een lied over het houten paard, zijn identiteit wel aan zijn gastheer prijsgeven. Wat volgt is het eerste lange ik-verhaal in de literatuur: in de vorm van een flashback vertelt Odysseus de Phaiaken over zijn avonturen na het vertrek uit Troje. In boek negen t/m twaalf wordt over de beroemde avonturen met onder meer de cycloop Polyphemus en de tovenares Circe verhaald.

Al die tijd wacht Penelope, Odysseus' vrouw, op de thuiskomst van haar man, terwijl zij door vele ''vrijers'' belaagd wordt (ze hadden allemaal een zeer gewelddadig verleden).

De Faiaken brengen Odysseus terug naar Ithaka, waar een paar dagen later ook zijn zoon Telemachus terugkeert. Vader en zoon herkennen elkaar in de hut van de zwijnenhoeder Eumaios en samen weten zij de vrijers te overwinnen en te doden. Na een scheiding van 20 jaar worden Odysseus en Penelope herenigd.