Op 10 mei 1940 om vijf minuten voor vier overschrijden Duitse troepen de Nederlandse grenzen. Nederland raakt hierdoor betrokken bij de Tweede Wereldoorlog. Bijna vijf jaar later, op vijf mei 1945, is deze oorlog beëindigd. Dit boek bevat een zo nauwkeurig mogelijk verslag van wat vijf jaar bezetting voor de Zaanstreek hebben betekend.

Bijna van dag tot dag is aangetekend welke maatregelen door de Duitsers en de plaatselijke overheden werden genomen. Zo wordt
duidelijk dat na een aanvankelijk soepele benadering, waarmee werd getracht de bevolking voor het nationaal-socialisme te winnen, een steeds grimmiger overheidsbeleid het leven in bezettingstijd bemoeilijkte, tot het in de laatste oorlogswinter vrijwel ondraaglijk werd.

Het verzet aan de Zaan wordt in een afzonderlijk laatste hoofdstuk behandeld. Het heeft zin gehad: de Duitsers waren lange tijd
gedwongen een betrekkelijk groot aantal manschappen als bezettingsmacht te handhaven. Het verzet, dat tot grote verliezen leidde, was een uiting van de principiële Nederlanders, die het fascisme afwezen en voor deze overtuiging hun leven in de waagschaal stelden.

Zet en tegenzet' verschijnt dertig jaar na de bevrijding. Het is geïllustreerd met ruim zestig foto's, afbeeldingen van documenten en krantenknipsels, die de geschiedenis van vijf jaar bezetting op een aparte, indringende manier in beeld brengen.