Macht mag in een democratische rechtsorde niet in één hand berusten, schreef Herman Tjeenk Willink in Groter denken, kleiner doen (2019). Van belang is een evenwicht van macht en tegenmacht. In de publieke sector vergt tegenmacht een gemeenschappelijke opvatting over professionaliteit, over wat het vak van bijvoorbeeld huisarts of leraar inhoudt en welke taken daarbij horen. Tjeenk Willink constateert dat die opvatting vaak ontbreekt.

Dit boek, De bril van de leraar, laat zien dat dit laatste zeker geldt voor de leraar voortgezet onderwijs.
In veel opzichten is in dat deel van de beroepsgroep geen sprake van een breed gedeelde opvatting over het vak, een breed gedeelde beroepsidentiteit. Dat is de voornaamste reden waarom de leraar geen duidelijke stem heeft in de nationale onderwijsdialoog. De in 1968 ingevoerde Mammoetwet ging wel uit van zo’n gemeenschappelijke opvatting over het vak. De overheid realiseerde zich dat echter niet, maar kón dat ook niet: het overheersende beroepsbeeld, óók in de vakliteratuur, was namelijk dat van de autonome professional.

De bril van de leraar beschrijft in hoeverre door de jaren heen, na de invoering van de Mammoet, onder meer overheidsbeleid, de komst van nieuwe lerarenopleidingen en de veranderingen in de schoolorganisatie invloed hebben uitgeoefend op de beroepsidentiteit, op de bril waardoor de leraar de schoolwerkelijkheid bekijkt.

Vandaag de dag is er nog steeds geen sprake van een breed gedeelde beroepsidentiteit. Het boek eindigt met een beschouwing over wat ervoor nodig is om een effectieve tegenmacht, een sterke beroepsorganisatie te vormen.

Pieter Leenheer (1938) studeerde Nederlandse taal- en letterkunde, was leraar Nederlands, leraren opleider, directeur nascholing en landelijk coördinator scholennetwerken bij de grote innovaties van de jaren negentig en nul. Hij was bestuurslid van Levende Talen en velon, enredacteur van hbo Journaal en Meso magazine waarvoor hij ook strips tekende over management en organisatie. Op dit moment is hij als redacteur/tekenaar verbonden aan dnm/De Nieuwe Meso en bestuurslid van de Stichting Stimulering Onderwijsjournalistiek.