ISBN 3492047106
Eine Auswahl von Marion Linhardt und Thomas Steiert

Cosima Francesca Gaetana Wagner (Como, Italië, 24 december 1837 - Bayreuth, 1 april 1930; geb. Cosima de Flavigny) was een dochter van de componist Franz Liszt. Na de dood van haar man, de componist Richard Wagner, zette zij het organiseren van de Bayreuther Festspiele voort; tevens was ze de leidende figuur binnen de Bayreuther Kreis, de kring van Wagnersympathisanten die zich beijverden voor de verspreiding van zijn werk en ideeën. De Wagnercultus, die al ontstond tijdens het leven van haar man, en het enthousiasme later van de nazi's voor Wagners werk en zijn antisemitisme, maakten haar tot een controversiële figuur.
Biografie
Ze was de middelste van de drie kinderen van gravin Marie d'Agoult en Franz Liszt. In 1857 trouwde ze met de begaafdste leerling van haar vader, de pianist en dirigent Hans von Bülow. Het paar kreeg twee kinderen, Daniela en Blandine. In de zomer van 1864 werd ze de minnares van Richard Wagner en in april 1865 werd hun dochter Isolde geboren, welk kind door Von Bülow erkend werd. In 1867 werd Eva geboren, die eveneens door Von Bülow werd erkend.
In november 1868 verliet ze Hans von Bülow voorgoed, en reisde ze naar Luzern, om in te trekken bij Wagner, die daar het landhuis Tribschen gekocht had. Wagners eerste vrouw Minna was toen al overleden. Hans von Bülow, een grote Wagner-promotor, reageerde gelaten: "Als het een ander was geweest dan Wagner, had ik hem neergeschoten".
Na de officiële scheiding van Hans von Bülow trouwde ze Wagner in augustus 1869. Eerder, in juni, was hun derde kind, Siegfried, geboren. Diens zonen Wolfgang en Wieland Wagner hebben na hun grootmoeder Cosima nog decennialang de gang van zaken in Bayreuth bestierd.
Ze hield van 1869 tot Wagners dood in 1883 een dagboek bij over hun leven samen, dat later werd gepubliceerd. In dat dagboek beschrijft ze onder andere het ontstaan van de Siegfried-Idyll, een kamermuziekwerk dat Wagner voor haar verjaardag in 1870 componeerde.
Toen Richard Wagner in 1883 overleed, nam ze de organisatie van de Bayreuther Festspiele op zich. Samen met Adolf von Groß, die de financiële kant van de Festspiele beheerde, lukte het haar van deze Festspiele een succes te maken. De laatste uitvoering onder haar leiding was in 1906. Ze verzamelde om zich heen schrijvers en musici, een groep die bekend zou worden onder de naam Bayreuther Kreis, die als doel had Wagners muziek en ideeën te verspreiden, maar ook zijn reputatie te beschermen. Wagners rol als revolutionair in 1849 moest worden gemarginaliseerd, de kritiek van Nietzsche in zijn werk Der Fall Wagner moest onschadelijk gemaakt worden, en toen in 1892 de pianist Ferdinand Praeger zijn boek Richard Wagner as I knew him (Richard Wagner zoals ik hem kende) publiceerde met daarin belastende en veelal onjuiste informatie over Wagner, gaf zij de opdracht tot een tegenpublicatie. Naar aanleiding hiervan zag de Britse uitgever van Praegers werk zich genoodzaakt zijn publicatie uit de handel te nemen. Ook poogde ze het alleenrecht op de vertoning van de opera Parsifal in Bayreuth bij wet af te dwingen, maar hier ging de Reichstag niet op in, en een handtekeningenactie voor een verbod op de vertoning in de VS liep op niets uit. In 1891 werd ze benoemd tot ereburger van Bayreuth, en in 1924 droeg ze de leiding over aan haar zoon Siegfried. De laatste jaren van haar leven kwam ze niet meer in de openbaarheid. Toen ze op 92-jarige leeftijd in Bayreuth overleed, werd zij in de tuin van Haus Wahnfried, naast haar echtgenoot, bijgezet. (Wikipedia)