Hoewel de Nederlandse Staat een produkt is van de herinrichting van Europa na de val van Napoleon, begonnen de omtrekken van dit gebeid, als bestuurlijke eenheid, zich al meer dan duizend jaar tevoren af te tekenen. Als de bisschop van Keulen zich meer had ingespannen om de Friezen in en rond Utrecht tot het Christendom te bekeren, was er misschien nooit sprake geweest van een Nederlandse staat. De afgrenzing naar het oosten, die het gevolg was van de missionering door de Angelsaksische monnik Willibrord, was de basis voor het ontstaan van een eigen cultuur in de latere Noordelijke Nederlanden.Het begin was veelbewogen: heersers, religies, talen en gewoonten streden om te overleven. In Utrecht, de 'hoofdstad' van het Friese koninkrijk, werd de kerstening onder bescherming van de Frankische staatsmacht hervat. De opvattingen en gewoontes van de monniken uit Engeland botsten met die van de bisschoppen en hun geestelijken, die de oude, door de Romeinen gestichte bisdommen in de omgeving bestuurden. Deze confrontatie van culturen, heerschappijen en ideeen, die tot de troonsbestijging van Karel de Grote in volle hevigheid zou voortwoeden, wordt weerspiegeld door de grote varieteit van voorwerpen die op de tentoonstelling zijn samengebracht. Deze catalogus is, evenals de tentoonstelling, zowel thematisch als chronologisch van opzet. Eerst komen de verschillende 'stammen' met hun eigen cultuur aan de orde, dan de kerstening, en vervolgens de bloei en de consolidatie van de 'kerkelijke staat', die het bisdom Utrecht eeuwenlang op het grondgebied van de latere Noordelijke Nederlanden heeft gevormd. Toen kerk en staat nog niet gescheiden waren, hadden een koning en een missionaris gelijke belangen. En dat belang resulteerde in een gekerstend territorium dat het 'Begin van Nederland' genoemd zou kunnen worden.