Dieren hebben verstand. Ze hebben hersenen en gebruiken die, net als wij: om de wereld te ervaren, om te denken en te voelen en om de problemen op te lossen waarmee ze worden geconfronteerd. Net als wij hebben ze een persoonlijkheid. Ze hebben stemmingen en emoties; ze lachen en spelen. Sommige dieren rouwen en tonen empathie, hebben zelfbesef en zijn zich hoogstwaarschijnlijk bewust van hun handelingen en bedoelingen.
De afgelopen jaren is de kennis over het bewustzijn van dieren spectaculair toegenomen. Zo ontdekten wetenschappers dat walvissen niet alleen met elkaar communiceren, maar bovendien accenten en regionale dialecten hebben. Vissen gebruiken gereedschappen, eekhoorns adopteren wezen, honingbijen maken plannen, schapen kunnen zich gezichten herinneren, ratten voelen elkaars pijn. Olifanten herkennen zichzelf in een spiegel, kraaien kunnen instrumenten uitvinden en er zijn honden met een woordenschat van meer dan duizend woorden.
In Hoe dieren denken beschrijft Virginia Morell de geestelijke en emotionele wereld van dieren: van insecten tot papegaaien, van vissen tot olifanten, en van chimpansees tot dolfijnen en wolven. Ze beschrijft daarbij ook de ervaringen en de morele dilemma s van de onderzoekers, die zich concentreren op vermogens als geheugen, gevoelens, persoonlijkheid en zelfbewustzijn: eigenschappen waarvan velen nog tot ver in de twintigste eeuw het idee hadden dat ze uniek waren voor de mens.