Oorspr. titel: Mjortvyje doesji. Vertaling van Arthur Langeveld. Een suggestie van zijn mentor Aleksander Poesjkin inspireerde Gogol tot een schelmenroman over een verarmde edelman die bij Russische landeigenaren gestorven lijfeigenen 'opkoopt', om met dit fictieve kapitaal als onderpand een grote lening af te sluiten bij de staatsbank. Tsjitsjikovs plan voert hem langs een parade van schilderachtige figuren, onder wie een dagdromer die hem de 'dode zielen' gratis geeft, een gevaarlijke dronkaard, een hardnekkige gierigaard, een vrouw met twee afschuwelijke zoontjes die het uiterste van Tsjitsjikovs lijmvermogen vergen, en een man die hem een hoge prijs probeert te laten betalen omdat zijn dode zielen zulke uitstekend vaklui waren. De plot is in Dode zielen van ondergeschikt belang - het door Gogol gepubliceerde eerste deel eindigt met de uitstoting van de rijk geworden Tsjitsjikov uit de high society van de stad NN. De zeldzame aantrekkingskracht van de roman zit hem in de humoristische typeringen ('Weer zoiets wat ze de laatste tijd hebben uitgedacht: vervelend; vroeger had geen mens er last van'), in het pittoreske maar allesbehalve realistische beeld van het tsaristische platteland, en in de met veel enthousiasme bewandelde zijpaden. Wie wil kan er ook nog een verholen portret van de kunstenaar of een pikzwarte schets van de menselijke natuur in zien.