In Zelforganisatie en leiderschap stelt Nol Groot dat standaard managementoplossingen voor vraagstukken die op verbetering van de organisatie zijn gericht, niet bestaan. Wel andere erva- ringen en inzichten. In dit boek illustreert hij dit aan de hand van drie casussen vanuit zijn praktijk als directielid van diverse bedrijfsonderdelen van de Nederlandse Spoorwegen. Hij geeft aan hoe senior managers naar zijn inzicht effectiever kunnen werken. Hoe voor klanten merkbare verbeteringen in de organisatie worden gerealiseerd. Dit ondanks de zeer beperkte mogelijkhe- den die managers hebben om organisaties te ontwerpen en te beheersen. En toch zonder dat zij concessies doen aan hun eindverantwoordelijkheid.
Organisaties zijn gemeenschappen. In deze gemeenschappen leven en werken mensen samen, onder invloed van elkaars gedrag en machtsverhoudingen. Mensen in die gemeenschappen hebben alleen lokaal contact met een klein deel van de totale groep waarvan zij deel uitmaken.
Dat geldt ook voor managers. Tijdens deze contacten ontwikkelen mensen hun eigen lokale or- ganisatieprincipes op basis van communicatie, macht en keuze. Zij voegen zich niet simpelweg naar centraal gestelde regels. Dit proces wordt zelforganisatie genoemd.
Zelforganisatie staat niet synoniem voor een partijtje vrij worstelen; het is ook geen zelfsturing.
Zelforganisatie gaat over sociale processen in de gehele organisatie. Dit inzicht moet leiding- gevenden aanmoedigen om in het bijzonder aandacht te besteden aan conversatie, gewoonten, spontaniteit, samenwerking, conflict en macht bij het onderhouden van relaties. Het betekent dat mensen verantwoordelijkheid moeten nemen voor lokale organisatieprocessen. En vormt voor managers een uitdaging om op een andere manier na te denken over hun eigen werk, ambities en hun leiderschapsrol.
De auteur maakt gebruik van een alternatieve kijk op het functioneren van organisaties: de the- orie van de responsieve complexiteit. Vanuit een complexiteitsvisie is de impact van senior ma- nagers op de organisatie niet minder maar anders, met potentieel veel nieuwe mogelijkheden.
Dat is het vernieuwende aan dit boek.