2300 jaar geleden kwam Aristoteles tot de conclusie dat de mens
bovenal streeft naar geluk. Met deze zin begint het boek ‘Flow.
Psychologie van de optimale ervaring’. Er zijn momenten waarop
mensen zich optimaal gelukkig voelen. Dat gebeurt vaak in
situaties waarbij mensen zo betrokken zijn bij een activiteit dat ze
alles om hen heen vergeten. Deze ervaring is dan zó prettig dat
men er vaak veel voor over heeft om die nogmaals te hebben. De
auteur van dit boek – Mihaly Csikszentmihalyi – noemt deze
optimale ervaring ‘flow’. Hij is gefascineerd door de vraag hoe
mensen zelf deze ervaring van genot, creativiteit en totale
betrokkenheid tot stand kunnen brengen en kunnen vasthouden.
Geluk en flow is namelijk niet iets dat ons toevallig overkomt, wat veel mensen denken.
Csikszentmihalyi (dit spreek je uit als Tsjik-sent-mie-ah-haai) is hoogleraar psychologie en heeft tientallen jaren onderzoek gedaan naar flow. Dit boek is dan ook niet zijn eerste boek maar kun je zien als een samenvatting van zijn bevindingen die hij aan een breed publiek ter beschikking stelt.
De auteur benadrukt dat hij geen ‘doe-het-zelfboek’ heeft geschreven. Als je dus een concreet stappenplan zoekt om gelukkig te worden en meer in een flow te leven, dan kun je dit boek beter wegleggen. Wat het boek wél doet is voorbeelden geven van manieren waarop je je leven prettiger kunt maken. Door het lezen van die voorbeelden kun je zelf conclusies trekken die op je eigen leven van toepassing zijn.
Toch vind ik dat in het boek wel degelijk handreikingen biedt voor het beheersen van onze ervaringen. Een van de zaken die besproken worden is het beheersen van je bewustzijn. Dit doe je bijvoorbeeld door het streven naar een concreet doel. Verder breng je vrijwel altijd flow in je leven door sport, spel, kunst en hobby’s. Maar ook door lichamelijke en zintuigelijke vaardigheden zoals gymnastiek, muziek, yoga. Of aan het ontwikkelen van ‘symbolische vaardigheden’ als poëzie, filosofie of wiskunde. Dit draagt er allemaal toe bij dat je het gevoel hebt dat je je leven onder controle hebt en een zinvol bestaan hebt. Overigens moet je bij het begrip ‘controle’ dan niet denken aan het voorkomen van vervelende situaties in je leven. Die zullen er namelijk altijd wel zijn. Bij controle gaat het meer om het creëren van innerlijke harmonie en de vaardigheid om externe omstandigheden in overeenstemming te brengen met je doelen. De auteur laat zien dat het zelfs mogelijk is om je gelukkig te voelen in de meest vreselijke omstandigheden, zoals in een concentratiekamp.